Ova studija ispituje nivo digitalne pismenosti građana BiH korištenjem najnovijih dostupnih podataka prikupljenih 2021. godine u skladu s okvirom “Digital Skills Indicator” 2.0 (DSI). DSI je pokazatelj koji se koristi za praćenje napretka država članica Evropske unije (EU) u razvoju digitalnih vještina.
Studija pruža analizu podataka dobijenih putem DSI-a za 2021. godinu. Cilj je analizirati i ocijeniti trenutno stanje digitalne pismenosti stanovništva BiH. DSI ocjenjuje digitalnu pismenost pojedinaca od 16 do 74 godine u pet različitih domena: informacijska i podatkovana pismenost, komunikacija i saradnja, kreiranje digitalnog sadržaja, digitalna sigurnost i rješavanje problema.
Osim analize i predstavljanja ukupne digitalne pismenosti stanovništva BiH, kao i vještina po individualnim indikatorima, te poređenja BiH s ostalim evropskih zemljama, ova studija ima za cilj i da skrene pažnju na značaj digitalnih kompetencija u modernom društvu.
Digitalizacija i transformacija društva ne predstavlja samo promjenu načina obavljanja svakodnevnih aktivnosti, već značajno doprinosi konkurentnosti zemalja, poboljšava dostupnost usluga građanima i kompanijama, što u konačnici potiče ekonomski rast i razvoj.
Analiza ukupne digitalne pismenosti građana BiH
Analiza je pokazala kako 5,35 odsto stanovništva BiH ima digitalne vještine iznad osnovnog nivoa. To sugeriše da oni premašuju temeljne kompetencije potrebne za digitalnu pismenost.
Nadalje, 29,29 osto stanovništva je na osnovnom nivou digitalnih vještina, što ukazuje da ispunjavaju standardni nivo kompetencija potreban za efikasno funkcioniranje u digitalnom okruženju.
Čak 41,04 odsto stanovništva je ispod osnovnog nivoa digitalnih vještina, što sugeriše da im nedostaju neke od osnovnih kompetencija.
Analiza pokazuje da 24,32 odsto stanovništva nije koristilo internet u posljednja tri mjeseca, što bi moglo ukazivati na nedostatak pristupa, vještina ili interesa za korištenje digitalnih tehnologija.
Upravo ova grupa predstavlja potencijalnu kategoriju koja ukazuje na digitalni jaz, jer možda nemaju redovan pristup digitalnim resursima i mogućnostima za obuku. Rješavanje problema digitalne inkluzije ključno je za osiguranje da ovi pojedinci mogu u potpunosti učestvovati u digitalnom dobu.
Digitalna pismenost prema polu i godinama
Među muškarcima od 16 do 24 godine, 9,76 odsto ima iznad osnovnih digitalnih vještina, a 62,36 odsto ima osnovne vještine. Za žene u istoj starosnoj grupi, 12,38 odsto ima iznad osnovnih vještina, a 68,51 odsto ima osnovne vještine. Ove mlade starosne grupe pokazuju relativno veću digitalnu pismenost, pri čemu više žena ima i osnovne i iznad osnovnih digitalnih vještina.
U starosnoj grupi od 25 do 34 godine, i muškarci i žene pokazuju relativno visoke digitalne vještine. Među muškarcima 15,04 odsto ih ima iznad osnovnih vještina, dok 14,33 odsto žena ima isti nivo vještina. Većina u ovoj grupi posjeduje osnovne digitalne vještine, pri čemu 55,08 odsto muškaraca i 57,64 odsto žena spada u ovu kategoriju.
Među muškarcima od 35 do 44 godina, 7,87 odsto ima iznad osnovnih digitalnih vještina, dok 49,33 odsto ima osnovne vještine. Žene u istoj starosnoj grupi pokazuju slične obrasce, pri čemu 7,36 odsto ima iznad osnovnih vještina, a 49,55 odsto ima osnovne vještine. U ovom dobnom rasponu, postotak pojedinaca sa osnovnim digitalnim vještinama je znatno veći u odnosu na mlađe starosne grupe. I muškarci i žene u starosnoj grupi od 45 do 54 godina imaju manji udio pojedinaca u kategoriji iznad osnovnih digitalnih vještina (4,62 odsto za muškarce i 6,11 odsto za žene).
Većina u ovoj starosnoj grupi ima osnovne digitalne vještine, a 36,59 odsto muškaraca i 32,41 odsto žena spada u ovu kategoriju. Među muškarcima u dobi od 55 do 64 godine, samo 1,94 odsto ima iznad osnovnih digitalnih vještina, a 11,14 odsto ima osnovne vještine. Za žene u istoj starosnoj grupi, 1,5 odsto ima iznad osnovnih vještina, a 7,36 odsto ima osnovne vještine.
Digitalna pismenost prema radnom statusu
Među nezaposlenim osobama, mali procenat (2,74 odsto) ima vještine digitalne pismenosti iznad osnovnog nivoa, dok značajan dio (43,27 odsto) ima vještine digitalne pismenosti ispod osnovnog nivoa. Među zaposlenima, samozaposlenim ili porodičnim radnicima, veći procenat (14,01 odsto) ima vještine digitalne pismenosti iznad osnovnog nivoa, a značajan dio (47,70 odsto) ima vještine digitalne pismenosti osnovnog nivoa.
Kada su u pitanju studenti, približno 18,75 odsto posjeduje digitalne vještine koje su kategorizirane kao “iznad osnovnog nivoa“. Većina studenata, oko 55,19 odsto, posjeduje digitalne vještine na “osnovnom nivou”.
Komparativna analiza digitalne pismenosti građana BiH i Evrope
U analizi informacijske i podatkovne pismenosti, Njemačka i Rumunija ističu se kao zemlje s najvišim postotkom osoba koje posjeduju osnovne vještine, s vrijednostima od po 17 odsto. S druge strane, zemlje poput Islanda i Norveške ističu se kao lideri u posjedovanju vještina iznad osnovnih, s postotkom od 95. Osim toga, Norveška, Island, i Irska se ističu kao zemlje s najvišim postotkom osoba koje posjeduju osnovne ili iznad osnovnih vještina informacione pismenosti, s postotkom od 98, 99 i 96.
BiH, iako pokazuje solidne rezultate u poređenju s nekim zemljama u regiji, kao što su Turska i Albanija, ipak bilježi nešto niže postotke u svim kategorijama analize. S osnovnim vještinama informacione i podatkovne pismenosti, BiH postiže 15 odsto, iznad osnovnih 56 odsto, a osnovnih ili iznad osnovnih 71 odsto, dok je evropski prosjek 80 odsto. Ovi rezultati ukazuju na prostor za poboljšanje u području informacijske pismenosti u zemlji.
Sveukupne digitalne vještine
Najuspješnije zemlje u posjedovanju osnovnih digitalnih vještina su Češka, Island, Norveška, Švedska i Crna Gora, s postotkom iznad 36 odsto. S druge strane, zemlje s nižim prosjekom uključuju Rumuniju, Albaniju i Tursku, gdje postotak varira od 19 odsto do 20 odsto. Kada je riječ o vještinama iznad osnovnog nivoa, BiH bilježi izazovniju sliku sa samo 5 odsto, značajno ispod evropskog prosjeka od 26 odsto. U kontekstu sveukupnih digitalnih vještina, BiH postiže 35 odsto. Ipak, ovaj rezultat značajno je niži od EU prosjeka od 54 odsto.
BiH je zajedno sa Bugarskom najlošija država po pitanju osoba kojima digitalne vještine nisu mogle biti procijenjene jer osoba nije koristila internet u posljednja 3 mjeseca.
Kada je u pitanju uporedna analiza podataka u regiji, dakle u BiH ima 24,32 odsto osoba kojima digitalne vještine nisu mogle biti procijenjene jer osoba nije koristila internet u posljednja 3 mjeseca, zatim Srbija ima 18,83 odsto, Hrvatska bilježi 18,75 odsto, potom Crna Gora ima 17,78 odsto, te na kraju Slovenija ima najniži procenat sa 11,00 odsto.
Preporuke
Zaključci ove studije jasno pozicioniraju BiH na samo začelje Evrope kada je u pitanju digitalna pismenost stanovništva. S tim u vezi, jasno je da se relevantne institucije, kako zakonodavne tako i izvršne vlasti trebaju suočiti sa ključnim pitanjem “kako povećati digitalnu pismenost stanovništva i održati korak s globalnim trendovima i evropskim standardima?“.
Za efikasno rješavanje ovog izazova neophodan je višedimenzionalni pristup, koji uključuje ne samo razvoj digitalnih kompetencija već i uspostavljanje robusne infrastrukture, inkluzivne politike i kultura koja prihvata digitalne inovacije. Ova sveobuhvatna strategija treba da uključi ključne sudionike poput institucija obrazovanja, institucije vlasti, privatnih preduzeća i civilnog društva, prenosi Klix.
Klix
