Atentat koji je već 59 godina pod velom tajni

Oni koji se sjećaju vremena kada je ubijen Džon F. Kenedi sjećaju se uglavnom i gdje su bili i šta su radili kada su čuli vijest da je američki predsjednik upucan u Dalasu, tokom parade u centru grada. Bilo je to 22. novembra 1963. godine, prije 59 godina.

Za Pola Gregorija, tada 21godišnjeg studenta na Univerzitetu u Oklahomi, taj dan postao je nezaboravan  čak mu je i promijenio život  kada je vidio snimak na televizijskim vijestima kako osumnjičenog ubicu Lija Harvija Osvalda odvode u policijski štab.

„Znam tog tipa“, rekao je u sebi, zbunjen i u nevjerici.

Za ubistvo je okrivljen Li Harvi Osvald. On je nekoliko dana nakon atentata i ubijen u podrumu dalaske policije, i to je Amerika mogla da vidi u direktnom televizijskom prenosu.

Kenedijeva smrt je dugo bila predmet intenzivnog interesovanja, spekulacija i teorija zavjere.

Gregori se upoznao s Osvaldom i njegovom ženom Marinom. Veći dio ljeta 1962. Gregori je bio, osim Lijeve porodice, jedini prijatelj ovom mladom paru.

Gregorijeva nova knjiga „Bračni par Osvald: Neispričana priča o Marini i Liju“ opisuje utiske koje je uglavnom držao za sebe, sa izuzetkom razgovora sa istražiocima u to vrijeme.

Gregori je naučni saradnik Huverovog instituta i stručnjak za sovjetsku i rusku ekonomiju. Nakon atentata na Kenedija Tajna služba je njega i njegovog oca navela kao „poznatog saradnika“ Osvalda. Oni su poznavali Lija i njegovu suprugu Ruskinju Marinu.

„Moj otac i ja smo odmah bili poznati Tajnoj službi u noći atentata“, rekao je Gregori za „Stanford News“.

Dodaje da je Osvald zapravo imao sve karakteristike da ubije veliku političku ličnost, i to sredstva, motiv i dušu ubice.

„Li je održavao barijeru tajnosti oko sebe. Imao je naivku da odbija pitanja o sebi. To je bila njegova stvar, a ne da drugi znaju“, priča Gregori.

Govoreći o Osvldovom motivu, Gregori je rekao da je sanjao da uđe u istorijske knjige, jer je od svoje majke čuo da tu pripada.

Kaže da je među mnoštvom teorija zavjere čak i jedna koja njegovog oca i njega svrstava među zavjerenike.

Ubistvo Kenedija aktuelno je i zbog odluke Džozefa Bajdena, predsjednika SAD, koja se očekuje, a kojom treba da objavi veliki broj dokumenata o tom atentatu koji još nose oznaku tajnosti, ili da obezbijedi novi rok za njihovu objavu. Odluka se očekuje u decembru.

„Politico“ je objavio da nije objavljeno oko 14.000 dokumenata iz arhiva istražnih agencija o dešavanjima u novembru 1963. godine.

U novembru 1963. Kenedi je u društvu supruge Žakline i guvernera Teksasa Džona Konolija u otvorenoj limuzini paradirao ulicama Dalasa.

Kasniji nalazi Vorenove komisije, koja se bavila atentatom, ukazuju da je bivši marinac Li Harvi Osvald tog dana, sa šestog sprata zgrade Teksaškog skladišta knjiga, u kome je bio zaposlen, u 12.30 po lokalnom vremenu, ispalio tri hica iz puške ka predsjedničkoj koloni. Kenedi je preminuo od posljedica ranjavanja četrdesetak minuta kasnije.

Komisija je utvrdila da je sat vremena poslije atentata Osvald ubio i policajca J.D. Tipita koji ga je legitimisao. Ubrzo je uhapšen i optužen za ubistva. Negirao je krivicu, tvrdeći pred kamerama da je „žrtveno jagnje“.

U nedjelju, 24. novembra, Osvald je u prisustvu velikog broja policajaca, novinara i fotoreportera sproveden u podrum lokalnog zatvora, kako bi bio prebačen u drugi zatvor. Taj događaj je prenosila televizija i maltene cijela zemlja. Osvald se u pratnji policije pojavio pred kamerama ne sluteći da su to posljednji trenuci njegovog života.

Vlasnik noćnog kluba iz Dalasa Džek Rubi uspio je da istupi iz gomile i pred šokiranim milionskim gledalištem u živom prenosu jednim hicem iz pištolja pogodi Osvalda.

Rubi je umro u zatvoru četiri godine kasnije, objašnjavajući odluku da ubije Osvalda željom da zaštiti udovicu Žaklinu Kenedi od svjedočenja i sudskog postupka. Negirao je da je poznavao Osvalda prije ubistva.

Cijeli događaj i danas, skoro šest decenija kasnije, izaziva veliku pažnju. Plasirane su razne teorije, pa je i poznati režiser Oliver Stoun u filmu „JFK“ iz 1991. promovisao tvrdnju o masovnoj zavjeri, u koju su bili umiješani istaknuti političari, pojedini djelovi vojnog i bezbjednosnog aparata i tajnih službi, te Kenedijevi saradnici. Poruka iz filma je i da su atentat i kasnije zataškavanje bili u stvari državni udar.

Ništa nikad nije sudski dokazano. Vorenova komisija, koja je 1963. godine formirana po zahtjevu Kenedijevog potpredsjednika i kasnijeg predsjednika SAD Lindona Džonsona, da ispita okolnosti ubistva, utvrdila je da je Osvald djelovao sam i da nije bilo zavjere.

(RTCG)