Prema poslednjim dostupnim podacima Republičkog zavoda za stitistiku, u školskoj 2022/23. godini osnovne škole u Republici Srpskoj su brojale 84 643 učenika.
Srednje škole u 2022/23. školskoj godini je pohađalo 34 998 učenika, dok je broj studenata na visokoobrazovnim institucijama iznosio 26 774.
Pet godina ranije situacija je bila sljedeća- nastavu u osnovnim školama pohađalo je 90 003 učenika, u srednjim 38 499 učenika, dok je na viskoškolskim ustanovama bilo 31 443 studenata.
Znači za pet godina Republika Srpska je ostala bez 5 360 osnovca, 3 501 srednjoškolaca i 4 669 studenata.
U istom vremenskom periodu, ugašene su 23 osnovne škole, uglavnom područne, a broj odjeljenja smanjen za čak 81.
PRONATALNE MJERE KOJE TO NISU
Razlozi ovakvog stanja su mnogobrojni i višeslojni i svakako ne treba zaboraviti činjenicu da je pravo na slobodno rađanje u temeljima svake savremene civilizacije.
Međutim, svi demografski stručnjaci se slažu da postoje mnoge oblasti u kojima država i institucije mogu djelovati, ako žele i znaju.
A našima, izgleda, nedostaje i želje i znanja.
Naime, kako je pokazao revizorski izvještaj, mjere koje su u RS donesene prethodnih godina, u cilju podsticanja rađanja i održivog demografskog razvoja, donosene su ad hoc, bez cilja, svrhe i prijeko potrebne analize.
Tako 30 mjera, koliko ih trenutno provode iz različitih oblasti, a koje imaju direktan ili indirektan pronatalitetni karakter, navode revizori, nisu sistematizovane ni u jednom zvaničnom dokumentu, dok neke, iako se realizuju u kontinuitetu od skoro 15 godina, još uvijek nisu adekvatno formalizovane, a dio njih se provodi na osnovu usmene odluke ministra.
Poražavajuća je i činjenica da su predstavnici nadležnih institucija obuhvaćenih revizijom izjavili da ne znaju, niti je po njihovim saznanjima rađena analiza od strane nadležnih institucija koja sadrži podatak koliko RS na godišnjem nivou izdvaja budžetskih/javnih sredstava za provođenje identifikovanih mjera koje imaju pronatalitetni karakter. Do tih podataka došli su revizori – na godišnjem nivou izdvaja se oko 190 miliona KM, od čega je oko 80 odsto finansirano iz sredstava prikupljenih u sistemu obaveznih doprinosa.
Tako imamo situaciju da, iako su se u posljednje četiri godine za mjere pronatalitetne politike povećala finansijska sredstva, izdvojeno je skoro 940 miliona maraka, istovremeno su se prava korisnika smanjila!
Kako je u revizorkom izvještaju navedeno, u periodu 2002-2020. godina, samo po osnovu negativnog prirodnog priraštaja Republika Srpska je izgubila preko 75.000 stanovnika i trenutno joj nedostaje oko 7.200 ili oko 43% djece za zamjenu generacija na godišnjem nivou.
ŠTA SLIJEDI?
Ova jako važna i kompleksna tema koja je na prostorima Balkana prisutna već godinama, nažalost još uvijek nije zavrijedila nikakvu pažnju donosioca odluka.
Jer manje đaka i studenata, za pet-deset godina znači i puno manje radne snage nego što je trenutno imamo, a to za sobom povlači otežano funkcionisanja privrede. S druge strane, broj penzionera će se u istom tom periodu značajno povećati, a to automatski znači i više izdvajanja novca za penzije.
U isto vrijeme, demografi upozoravaju da je trenutna demografska slika još i dobra, šta nas čeka u narednih par godina, kada počne uzimati danak i masovni odlazak mlađeg stanovništva.
Takođe, uvjereni su i da ćemo teško dostići brojku novorođenih iz 2017. godine, jer je trenutno prosječna starost majke koja rađa prvo dijete 26 godina, tačnije godište rođenja te majke je 1992., dok u periodu pred nama primat rađanja djece preuzimaju ratne generacije, kojih je mnogo manje.
A da je situacija već prilično dramatična govori i najnoviji izvještaj Agencije za statistiku BiH – trenutno je više od polovine ukupnog broja stanovnika naše zemlje radno neaktivno.
Buka
