Čovječanstvo je upravo prvi put ugledalo jedan dio Sunca
Evropska svemirska agencija (ESA) u saradnji sa američkom svemirskom agencijom Nasom razvila je robotsku letjelicu Solarni orbiter, i prvi put u istoriji – dobijeni su snimci Sunčevih polova.
„Sunce je naša najbliža zvijezda, daje nam život i potencijalni je ometač modernih svemirskih i zemaljskih energetskih sistema, tako da je naša obaveza da razumijemo način funkcionisanja i predviđanje njegovog ponašanja. Novi jedinstveni pogledi početak su nove ere solarne nauke“, rekla je astrofizičarka Kerol Mandel iz Evropske svemirske agencije.
Sunčevi polovi su dugo bili problematični za solarnu fiziku. Kao i druge planete u Sunčevom sistemu, Zemlja kruži manje-više oko Sunčevog ekvatora. Čovečanstvo nikada nije imalo jasan pogled na vrh i dno naše zvijezde, prenosi RTS.
Dobar, jasan pogled na polove dao bi mnogo novih informacija koje bi naučnici mogli da koriste. Solarni orbiter je upravo uz velike napore omogućio taj jasan pogled. Takođe, savršeno je i vrijeme za ovu vrstu posmatranja: Sunce izlazi iz solarnog maksimuma, perioda tokom kojeg se dešava taj polarni zaokret. U februaru 2025. godine, letjelica, koja se obično kreće oko središta Sunca, nagnula je svoju orbitu za 17 stepeni – dovoljno da se konačno vidi pol.
Solarni orbiter je inače posmatrao oba pola Sunca, prvo južni, a zatim sjeverni i najvljeno je da će podaci sa sjevernog pola stići u narednim sedmicama ili mjesecima.
Prethodni orbiteri su naginjali svoje orbite samo do 7 stepeni, sa izuzetkom orbitera Uliks koji, nažalost, nije nosio opremu za snimanje jer je napravio tri uzbudljiva kruga direktno iznad Sunčevih polova između 1994. i 2008. godine.
„Nismo znali šta tačno da očekujemo od Tih prvih posmatranja“, kaže astrofizičar Sami Solanki iz Instituta Maks Plank za istraživanje Sunčevog sistema u Nemačkoj i dodao: „Sunčevi polovi su bukvalno terra incognita“.
Kombinacija tri instrumenta
Tri instrumenta za snimanje su detaljno očitavala južni pol Sunca tokom višednevnih posmatranja: Polarimetrijski i helioseizmički snimač (PHI) je ispitivao magnetna polja Sunca, što se manifestuje polarizacijom njegove svjetlosti; ekstremno ultraljubičasti snimač (EUI) je vršio posmatranja u određenim talasnim dužinama kako bi snimio fine strukture u Sunčevoj atmosferi; instrument za spektralno snimanje koronalnog okruženja (SPICE) daje uvid u ultraljubičasto i ekstremno ultraljubičasto zračenje kako bi ispitivao temperaturu i sastav Sunčeve korone.
„Magnetno polje na južnom polu je bilo pomalo fascinantan haos tokom perioda posmatranja Solarnog orbitera. Kako se polarni okret smiri, jedan polaritet jača, a drugi opada, sve do solarnog minimuma, kada je magnetno polje najuređenije prije nego što ponovo počne da se mijenja“, objašnjavaju stručnjaci.
U međuvremenu, SPICE je pratio kretanje jona ugljenika u regionu solarne korone poznatom kao prelazni region, gdje temperatura brzo raste za hiljade stepeni. Mapa sjaja otkriva kako su joni raspoređeni, dok Doplerova mapa pokazuje koliko brzo su se joni udaljavali od ili ka Solarnom orbiteru u vrijeme posmatranja.
Način na koji se čestice kreću u solarnoj atmosferi je ključan za razumijevanje solarnog vetra – stalnog toka naelektrisanih čestica koje duvaju sa Sunca u Sunčev sistem.
Korak na stepenicama ka nebu Solarnog orbitera
Za samo kratko vrijeme, letjelica je prikupila dovoljno podataka da zaokupi naučnike narednih godina. Međutim, ti podaci su samo početak. Solarni orbiter će nastaviti da kruži oko Sunca pod nagibom od 17 stepeni do decembra 2026. godine, kada će se nagib povećati na 24 stepena. Zatim će se povećati na 33 stepena u junu 2029. godine.
„Ovo je samo prvi korak na ‘stepenicama ka nebu’ Solarnog orbitera. U narednim godinama, letjelica će se dalje penjati izvan ekliptičke ravni radi sve boljeg pogleda na polarne regione Sunca. Ovi podaci će transformisati naše razumijevanje Sunčevog magnetnog polja, solarnog vjetra i solarne aktivnosti“, kaže astronom Evropske svemirske agencije Danijel Miler.
Nezavisne
