Od klavira do vinil diska, od magnetofonske trake do kasete, od CD do digitalnog preuzimanja, ovi formati i uređaji su promijenili ne samo način na koji se muzika konzumirala, već i način na koji su je umjetnici stvarali. I mi, smrtnici, to skupljali.
Zahvaljujući ljubiteljima muzike koji su se prije 19 godina upustili u svojevrsno oživljavanje vinila, kao provjerenog nosača muzike, ustanovljen je Svjetski dan prodavnica ploča (Record Store Day). Zašto je to učinjeno? Kada su osamdesetih godina CD-ovi postepeno izbacili glomazne LP ploče od 30 cm, mnogi ljudi su jeftino prodali (ili poklonili) svoje kolekcije, pretpostavljajući da se nikada neće vratiti u modu. O, kako smo pogrešili!
Ploče su se polako ali sigurno vratile. Godine 2023. nastavljeno je oživljavanje vinila sa 5,9 miliona prodatih jedinica širom Britanije, nadmašivši ukupan broj iz prethodne godine za 400.000. U Americi se prošla godina završila sa tiražom od 49,61 miliona – što je za 14,2% više u odnosu na 43,46 miliona u 2022. Inače, ko voli statistiku, u SAD u svim konfiguracijama zajedno – kaseta, vinil, CD, digitalno preuzimanje – prodato je ukupno 105,32 miliona albuma. Kuriozitet svoje vrste – čak 436.400 audio kaseta!
Ovogodišnji RECORD STORE DAY, koji je održava u subotu, 20. aprila, ozvaničiće osamnaestu godinu zaredom da je prodaja vinilnih albuma porasla, ne samo na dva najvažnija tržišta, već svuda gdje se podaci mjere. Prosto, ljubitelji muzike svih uzrasta ponovo se zaljubljuju u analogni format. Format vinila takođe čuva umjetnost omota albuma i odštampanih tekstova, zadovoljstva koje je u digitalnoj eri znatno smanjeno. Postoji nešto romantično u pločama, nešto zadovoljavajuće u otvaranju omota albuma, gledanju fantastičnih umjetničkih djela i proučavanju tekstova dok slušate album. To je nešto što današnje digitalne datoteke jednostavno ne mogu zamijeniti. Više je od mode i čin pravljenja kolekcije omiljenih ploča.
Četiri noseća stuba univerzuma moje generacije su bila zemlja, voda, vatra i vinil. To je značilo da je posjedovanje vinila kao lijepa slika što visi u tvojoj dnevnoj sobi. To se može držati, pregledati kao umjetničko djelo. Vinil je demokratski. On je reprezentativan: ima lice. Dva lica, u stvari, predstavljaju dualizam ljudske prirode. Vinil pošteno zauzima fizički prostor, ponosan kao debela žena koja pleše svoj ples.
Kada su, inače, izmišljene ploče?
U martu 1857. francuski štampar, prodavac knjiga i pronalazač Eduar Leon Skot de Martinvil izumio je fonautograf. Prva ikad snimljena pjesma bila je tradicionalna francuska narodna pjesma „Au Clair De La Lune“.
Godine 1877. Tomas Edison, čuveni američki pronalazač, koji stoji iza sijalice, izumio je fonograf, koji se smatra prvim komercijalno uspješnim gramofonom. Uređaj je radio pomoću rotacionog cilindra umotanog u list folije. Uvažavajući prethodni rad Skota de Martinvila, Edison je snimao zvuk pomoću dijafragme, prenoseći vibracije u iglu, koja je napravila mala udubljenja na foliji da bi sačuvala informacije. Fonograf bi tada mogao da reprodukuje zvuk ponavljajući udubljenja na narednim reprodukcijama.
Deset godina kasnije, Emil Berliner, američki izumitelj njemačkog porijekla, predstavio je poznatiji dizajn gramofona. Za razliku od cilindričnog dizajna fonografa, Berlinerov gramofon je radio pomoću ravnih diskova, prvobitno napravljenih od šelaka, vinilnog nezgrapnog starijeg brata. Ove ploče su imale žlijebove urezane u površinu, omogućavajući povećanu efikasnost u masovnoj proizvodnji i skladištenju.
Nakon pola vijeka debelog, teškog šelaka, kompanija “Columbia Records” je 1948. godine predstavila prvu vinilnu ploču, LP (dugosvirajuću) ploču. Prvi LP bio je snimak Mendelsonovog Koncerta za violinu u e-molu, koji je izveo Nejtan Milštajn sa Brunom Valterom, koji je dirigovao Njujorškom filharmonijom, tada poznatom kao Filharmonijsko-simfonijski orkestar Njujorka. Kataloški broj Columbia ML 4001 nalazi se u Columbia katalogu, sa datumom objavljivanja 12. jula 1948. godine.
Šta je vinil?
Vinil je vrsta plastike napravljena od polivinilhlorida (PVC). Osim za proizvodnju ploča, može se koristiti i za razne druge proizvode, kao što su podovi, cijevi i još mnogo toga. PVC je poznat po svojoj izdržljivosti, fleksibilnosti i svestranosti, što je ključno s obzirom na njegovu upotrebu u distribuciji muzike i zahtjev za čvrstim, pouzdanim materijalom.
Uprkos njegovoj širokoj upotrebi, u toku je ozbiljna debata u vezi sa uticajem PVC-a na životnu sredinu. Neke industrije i kompanije istražuju alternative ili rade na poboljšanju procesa reciklaže kako bi smanjile negativne efekte PVC na okolinu i zdravlje ljudi. Tako je posljednjih godina korišćen polieten tereftalat, ekološki prihvatljivija verzija PVC, koja se može reciklirati. Međutim, nevoljnost da se primjeni u diskografskoj industriji često se tumači njegovim kvalitetom zvuka. Stoga je tradicionalni PVC ostao dominantan materijal.
Uprkos tome što su LP ploče sada u modi, malo je vjerovatno, gotovo nemoguće, da će se bilo koji singl ikada približiti ili oboriti rekord koji je postavio Bing Krosbi pjevajući svoju pjesmu o Božiću. „White Christmas“ je najprodavanija vinilna ploča svih vremena, sa tiražom od oko 55 miliona primjeraka širom svijeta.
Najbliži singl tom rekordu je “Candle in the Wind 1997” Eltona Džona, omaž princezi Dajani, prodat u 33 miliona primjeraka.
„Bijeli Božić“ kao najpopularniji vinil ikada odražava nekoliko stvari. Oslikava ljude koji vole Praznik i žele da slave, potrebu za bjekstvom i vrijeme kada je vinil bio apsolutna potreba.
A koliko je, zapravo, albuma “Thriller” prodao pokojni Majkl Džekson? To je dilema na koju nemam pravi odgovor. Kažu od 47 do 105 miliona…
(Srpskainfo)
