Na današnji dan umro kralj Nikola I, pjesnik Srpske Marselje
Nikola I Petrović NJegoš (Njeguši, 7. oktobar/19. oktobar 1840 — Antib kraj Nice, Francuska, 1. mart 1921) je bio knjaz Crne Gore u periodu 1860—1910. i kralj u periodu 1910—1918. iz dinastije Petrović-Njegoš.
Naslijedio je na crnogorskom prijestolu svog strica Danila. Za vrijeme njegove vladavine Crna Gora je Berlinskim sporazumom 13. jula 1878, poslije Crnogorsko-turskog rata, dobila međunarodno priznanje i znatno teritorijalno proširenje. Dalja teritorijalna proširenja Crne Gore uslijedila su nakon balkanskih ratova (1912—1913).
Nikola I je reformisao državnu upravu, ustanovio Ministarski savjet, osavremenio vojsku, Opštim imovinskim zakonikom udario temelj pravnom sistemu i otvorio vrata stranim investicijama. Godine 1905. je Nikola I oktroirao Ustav Knjaževine Crne Gore nakon čega je i sazvana Narodna skupština. Nikola je vladao autokratski, zbog čega je u Crnoj Gori stekao brojne neprijatelje. On je lično bio veliki pristalica srpstva i želio je ujedinjenje Srba i drugih Južnih Slovena.
U Prvom svjetskom ratu je objavio rat Austrougarskoj. Kraljevina Crna Gora je pružila otpor austrougarskoj invaziji, ali je morala kapitulirati januara 1916.
Kralj Nikola se sa Vladom i Dvorom sklonio u Francusku, u egzil iz kojeg se nikada nije vratio. Poslije završetka rata zbačen je sa vlasti na Podgoričkoj skupštini. Uprkos vojnim (Božićna pobuna i crnogorski komiti koji je potrajao do 1929. godine) i pokušajima crnogorske diplomatije na Pariskoj konferenciji, Crna Gora nije uspjela povratiti svoj međunarodno-pravni suverenitet izgubljen krajem 1918. ujedinjenjem sa Kraljevinom Srbijom.
Kralj Nikola I je umro izolovan u emigraciji, a sahranjen je u ruskoj crkvi u Sanremu, Italija. NJegovi posmrtni ostaci i ostaci njegove supruge kraljice Milene Petrović su 1989, uz najviše državne počasti, vraćeni i sahranjeni na Cetinju, u Dvorskoj crkvi na Ćipuru.
kralj nikola_djeca
Kralj Nikola I ogledao se i u književnosti. Najpoznatiji radovi su mu pjesma Onamo, ‘namo!, poznata i kao Srpska Marseljeza, i drama Balkanska carica.
Onamo, ‘namo… za brda ona,
govore da je razoren dvor
mojega cara; onamo vele,
bio je negda junački zbor.
Onamo, ‘namo… da viđu Prizren!
Ta to je moje – doma ću doć’!
Starina mila tamo me zove,
tu moram jednom oružan poć’.
Onamo, ‘namo… sa razvalina
dvorova carskih vragu ću reć’:
„S ognjišta milog bježi mi, kugo,
zajam ti moram vraćati već’!“
Onamo, ‘namo… za brda ona
kazuju da je zeleni gaj
pod kim se dižu Dečani sveti:
molitva u njih prisvaja raj.
Onamo, ‘namo… za brda ona,
gdje nebo plavo savija svod;
na srpska polja, na polja bojna,
onamo, braćo, spremajmo hod!
Onamo, ‘namo… za brda ona
pogažen konj’ma klikuje Jug:
„U pomoć, djeco, u pomoć, sinci,
svetit’ me starca – svet vam je dug!“
Onamo, ‘namo… sablji za stara
njegova rebra da tupim rez
po turskim rebrim’; da b’jednoj raji
njom istom s ruku res’jecam vez!
Onamo, ‘namo… za brda ona
Milošev, kažu, prebiva grob!
Onamo pokoj dobiću duši,
kad Srbin više ne bude rob.
(IN4S)
