Vlast Srpske tajno utvrdila prijedlog zakona o stranim agentima
Na jednoj od posljednjih telefonskih sjednica i to samo nekoliko dana prije isteka roka od šest mjeseci, Vlada RS utvrdila Zakon o posebnom registru i javnosti rada neprofitnih organizacija i uputila ga u skupštinsku proceduru
Vlada Republike Srpske utvrdila je prijedlog zakona o „stranim agentima“ koji bi se pred poslanicima trebao naći na nekoj od narednih sjednica. Sve je urađeno tajno na jednoj od posljednjih telefonskih sjednica i to samo nekoliko dana prije isteka roka od šest mjeseci koliko je Ministarstvo pravde Republike Srpske kao predlagač imalo da utvrdi prijedlog Zakona.
Zvaničan naziv ovog zakona jeste “zakon o posebnom registru i javnosti rada neprofitnih organizacija Republike Srpske” i u formi nacrta usvojen je 28. septembra prošle godine.
NAJAVLJEN I ZAKON O MEDIJIMA
Đorđe Vujatović, novinar i predsjednik Skupštine Udruženja Umbrella, koje okuplja 13 nezavisnih istraživačkih medija, smatra da sama činjenica da je nešto tajno urađeno pokazuje da ne postoji dobra volja i da nisu nešto htjeli da urade transparentno.
„Čim nešto nisu htjeli transparentno da urade znamo kakve posljedice mogu biti i kakve namjere stoje iza toga“, kaže Vujatović.
Podsjetimo, nacrt Zakona predviđao je, između ostalog, posebnu prismotru za nevladine organizacije koje se finansiraju iz inostranstva, zabranu političkih aktivnosti, te potrebu za dodatnom registracijom i slanjem finansijskih izvještaja. Osim toga, prema nacrtu bi ministar pravde Republike Srpske imao mogućnost da određenim organizacijama zabrani rad.
Utvrđeni prijedlog Zakona, prema nezvaničnim informacijama, navodno je nešto blaži u odnosu na nacrt. U kojem dijelu nije poznato jer novinari, aktivisti i oni koji su učestvovali u javnoj raspravi ne znaju šta se nalazi u konačnom tekstu. Ali, jedno je sigurno – Ministarstvo pravde Republike Srpske nije prihvatilo ključni zahtjev nevladinih organizacija, a to je da zakon bude povučen.
„Ako neko želi da te proglasi agentom stranog uticaja pokazuje nedostatak demokratske svijesti i manjak želje za saradnjom. Prilično je licemjerno jer sve vlasti u cijelom BiH, pa i na Balkanu, grabe novac od međunarodnih donacija, ali kada je riječ o nevladinom sektoru onda se to proglašava izdajom i neprijateljstvom. Ovdje je jasno da je riječ o licemjernoj politici koja je nastavak onoga što smo imali u prethodnoj godini, a to su napadi na novinare, gušenje slobode govora kroz kriminalizaciju klevete“, ističe Vujatović.
Podsjetimo, Skupština Republike Srpske prošle godine usvojila je izmjene Krivičnog zakona kojim se kriminalizuje kleveta u tom entitetu. Nakon toga predsjednik RS Milorad Dodik najavljuje zakon o posebnom registru i javnosti rada neprofitnih organizacija, a potom i zakon o medijima. Vujatović vjeruje da će i zakon o medijima, gdje se traži registar medija, takođe biti usvojen, tako da ćemo dobiti jedan triling zakona koji će dodatno smanjiti demokratska prava, prava novinara i nevladinih organizacija.
„Ono što je zanimljivo jeste da nacrt Zakona o NVO predviđa da nevladine organizacije neće moći da budu izdavači medija, a ako niste registrovani kao izdavač onda nećete moći biti u registru medija, koji najavljivani Zakon o medijima i predviđa. A ako ne budete mogli biti prijavljen kao medij onda se nećete moći baviti ni novinarstvom, ni braniti se od zakona o kleveti“, navodi Vujatović.
On dalje ističe da je cilj svih tih zakona, ne samo zakona o posebnom registru nego i zakona koji kriminalizuje klevetu kao i zakona o medijima koji se najavljuje, jeste da se na neki način ugase svi kritički glasovi.
„Vlasti su prepoznale da im nevladine organizacije i mediji, a posebno istraživački mediji, predstavljaju velike probleme”, navodi Vujatović. Na pitanje šta sad mediji i nevladine organizacije mogu očekivati, odgovara da su to veći pritisak, ali i inspekcije po političkom diktatu:
„Onima koji rade pošteno i po zakonskim procedurama nije sporno da ih inspekcija kontroliše, ali ako se to radi po političkom diktatu onda to služi za proganjanje“.
Svi ovi zakoni naišli su na oštre kritike javnosti, nevladinih organizacija i međunarodnih predstavnika. Svi su mišljenja da se radi o namjeri predsjednika Republike Srpske Milorada Dodika da uspostavi potpunu kontrolu nad organizacijama civilnog društva, te da pored medija i javnog diskursa želi da kontroliše i nevladine organizacije.
Ministar pravde RS Miloš Bukejlović još ranije je kazao da će pratiti rad nevladinih organizacija u cijeloj BiH.
NIKO NE ZNA KO SU ČLANOVI RADNIH GRUPA KOJI IZRAĐUJU OVE ZAKONE
Dejan Lučka iz banjalučkog Centra za ljudska prava ističe da je problem i sa kriminalizacijom klevete, ali i zakonom o posebnom registru i javnosti rada neprofitnih organizacija što se ne zna ko su članovi radnih grupa koji ih izrađuju.
“Nisu poznata imena ljudi koji ih pišu. Prije kada idemo na javnu raspravu ja znam tri čovjeka koja su radila na određenom zakonu. Za kriminalizaciju klevete i ovaj zakon ne znamo ko su ljudi koji su ih konkretno pisali. Znamo da je Ministarstvo pravde, ali ne znamo imena i prezimena ljudi koji su pisali ove zakone. To je obavijeno velom tajne, tako da nemamo nikakve informacije kako to teče u Ministarstvu pravde. I to je počelo dolaskom Bukejlevića (Miloš, ministar pravde, op.a.) da se nekako stavlja u mreže zavjere“, navodi Lučka.
Prema nezvaničnim informacijama, u BiH postoji oko 25.000 nevladinih organizacija, a samo u Republici Srpskoj oko 7.500. Veliki broj njih se finansira sredstvima stranih donatora, prvenstveno iz razloga što u BiH ne postoje posebni fondovi koji bi osnaživali organizacije civilnog društva.
Kada neko iz nevladinog sektora dobija novac iz inostranstva onda je to problem, smatra Dejan Lučka, ali da se to ne problematizuje kada se radi o institucijama.
„Na javnim raspravama je to i bio jedan od naših glavnih argumenata jer ako ćemo mi biti proglašeni agentima stranog uticaja, šta su onda institucije u Republici Srpskoj. Nevladin sektor u Republici Srpskoj na godišnjem nivou, sve nevladine organizacije, dobiju par miliona eura, a to je samo jedan projekat bilo kojeg ministarstva u Republici Srpskoj koji traje par mjeseci i koji je isto dobijen iz stranih fondova. Ali to niko ne dovodi u pitanje“, zaključuje Lučka.
