Rođen je u Odesi 1829. godine u aristokratskoj porodici. Bio je vanbračno dijete princa Pavela Gagarina i rano djetinjstvo je proveo na porodičnom imanju.
Anastasija Gačeva iz Muzeja-biblioteke “Fjodorov” u Moskvi, kaže da postoji „važna simbolična podudarnost – između potomka Gagarina, koji je filozofski predvidio let u svemir, i Jurija Gagarina, koji je postao prvi kosmonaut na svijetu”, iako nisu u bliskom rodbinskom srodstvu.
Fjodorov je otišao iz luksuza i blagodeti porodičnog imanja u Moskvu, gdje je postao asketa i bibliotekar. Živio je na hljebu, čaju i vodi, te spavao na knjigama. Kao bibliotekar muzeja “Rumjancev”, nasuprot Kremlja, bio je domaćin neformalnog intelektualnog okupljanja, a njegovi poklonici su ga nazivali Sokratom iz Moskve. Živio je asketski do kraja života, a među njegovim brojnim učenicima bio je i Konstantin Ciolkovski.
Nije želio da objavi svoja razmišljanja, ali su poslije njegove smrti 1903. godine to učinili njegovi sljedbenici. Oni su objavili njegov trotomni rad nazvan “Filozofija zajedničkog djela”. U ovim djelima Fjodorov se zalaže za budućnost u kojoj će se izjednačiti moći ljudskog roda i moći mašina. Postao je neka vrsta idejne preteče svih transhumanista i singularista našeg vremena.
Njegovu ideju da će u budućnosti svi biti povezani jednom dušom i da će svako biti odgovoran svima za sve, preuzeli su Tolstoj i Dostojevski. U njegovom vremenu vjerovatno je djelovala bizarno ideja da će ljudi postati besmrtni, a još bizarnija da će uspjeti svojom novom tehnologijom da ožive i svoje mrtve. Oživljavajući svoje mrtve pretke, ljudi će se s porodicama raseljavati po čitavom univerzumu. Živjeće sa svojim mrtvim rođacima u nestvarnim gradovima kao iz mašte, što liči na gradove mrtvih Diznijevog animiranog hita “Koko”.
Ideje Fjodorova direktno su nastavili ruski avangardisti Biokosmisti, ali i naš Sibe Miličić. Autor manifesta biokosmista iz 1921. godine, Aleksandar Svjatogor, slijedio je Fjodorova u definisanju dvije vrste smrti: tjelesnu razgradnju i duhovnu smrt – ono što je nazvao „smrću u životu”. Fjodorov je ovo poistovjetio sa gubitkom nečije ličnosti i identiteta, dok ga je Svjatogor primijenio na kapitalizam, tvrdeći da smrt leži u „monstruoznom privatnom vlasništvu”, koje se ne može eliminisati u smrtnom svijetu, gdje umiranje kupuje privatni dio vremena. Svjatogor je takođe usvojio Fjodorovljevu ideju o pretvaranju planete u džinovski „Zemaljski brod”, tako da, umjesto da nastavimo kao besposleni putnici oko sunčeve orbite, mi postajemo „posada našeg nebeskog zanata”.
Genijalni pjesnik Sibe Miličić bio je takođe direktni sljedbenik Fjodorova, a posredno je uticao na svoje literarne prijatelje poput Ranka Mladenovića, Miloša Crnjanskog ili Stanislava Vinavera da kosmističke ideje usvoje. U vozu za Odesu 1915. godine upoznao je jednog direktnog sljedbenika Fjodorova, koji ga je uputio u tajne kosmičke religije.
Sibe je jedan od najmanje otkrivenih srpskih avangardista čiji je programski manifest “Kosmizma” (jedan izvod koji bi mogao da bude program) iz 1920. godine, vjerovatno presudno uticao na njegovog prijatelja Miloša Crnjanskog da napravi sličan nazvan “Sumatraizam”. Svi su dvadesetih godina XX vijeka programske avangardne poetike pisali u časopisu “Misao”, oduševljeni idejama sveprožimanja energije, univerzuma, duhovnih polja. Ideje o holografskom univerzumu i kvantna fizika u to vrijeme još nisu bili poznati, ali su Sibe i Crnjanski shvatili da je sve u električnom svemiru povezano. Sibe je smatrao da je osjećaj radosti upravo odraz energije beskonačnosti koja upravlja univerzumom. Napisao je o tome dvije zbirke pjesama “Knjigu radosti” i Knjigu Večnosti”.
Ideje Nikolaja Fjodorova direktno su uticale na brojne naučnike u Rusiji. Iz njih potom proističe socijalno-scijentističko-kolektivistička utopija poznata pod imenom “ruski kosmizam”, čiji su protagonisti bili Konstantin Ciolkovski, vizionar i pionir raketne tehnike, Vladimir Vernadski, mineralog, geohemičar i kreator koncepta noosfere, te Sergej Pavlović Karaljov, tvorac sovjetskog kosmičkog programa. Kreatori “Kosmizma” bili su veoma popularni u komunističkim naučnim krugovima poslije Oktobarske revolucije. Pioniri ruske naučne fantastike Aleksej Tolstoj, te kasnije braća Stugacki, bili su takođe pasionirani pobornici ideja “Kosmizma”.
Ruski naučnici, ljubitelji onostranog, dali su se u potragu za “nevidljivim svijetom”. Pod okriljem tajnih službi poput KGB, oni su istraživali područje parapsihologije, UFO-logije i svega onoga što se kasnije nazivalo “alternativno graničnim” naukama i fenomenima (Fringe Science). Ruski naučnik Kirlijan uspio je da fotografiše ljudsku auru i da na taj način naučno “dokaže” brojne teorije spiritista. Kosmizam je uticao i na fantastičan razvoj sovjetskih svemirskih istraživanja, koji je rezultovao prvim putovanjem čovjeka u kosmos 1961. godine. Bio je to Jurij Gagarin, prvi svemirski putnik u svemirskom brodu Vostok. Ime Gagarin tako definitivno zatvara jedan neobičan filozofsko naučno mistični krug.
Autor: Vladimir Đurić Đura
Srpskainfo
