Kako je srpski jezik tada bio zvanično zabranjen u administrativnoj upravi, Grci su njegovo ime najprije transkribovali u Gjorgios, što se kraće izgovara kao Jorgos. Grci ime Srba izgovaraju Sorba ili Zorba.
Prema ovom zanimljivom tekstu, originalni Jorgos Zorba rođen je 1865. godine u selu Kolindros, 50 kilometara zapadno od Soluna. U vrijeme Prvog svjetskog rata bio je rudar na Kritu, što se poklapa sa periodom u kom Nikos Kazancakis smiješta svog junaka Aleksisa Zorbasa. Poslije Krita, Zorba 1922. godine sa ćerkom Ekaterinom napušta Grčku i seli se u Skoplje.
Marković tvrdi da je Đorđe Srbin zadnji period svog života proveo u selu ispod planine Vodno, na kome se danas nalazi elitno naselje u Skoplju. Umro je 1941. i sahranjen je na lokalnom seoskom groblju, a 1954. su njegovi zemni ostaci premješteni na groblje Butel u Skoplju – parcela br. 17, aleja 3, grobno mjesto 23. Na njegovom spomeniku je upisano Georgios Zorbas.
Pisac Nikos Kazancakis upoznao je Jorgosa u Heraklionu na Kritu, gdje su postali prijatelji. Dvadeset godina mlađi grčki pisac, upijao je mudre riječi vremešnog Zorbe, koji je bio eliksir zdravog života. Tako je nastao prvi Kazancakisov roman “Život i vrijeme Aleksisa Zorbasa”, koji je publikovan 1946. Šezdesetih je po tom romanu Mihael Kakojanis snimio film “Grk Zorba”, koji je doživio svjetsku slavu.
U filmu Zorbu fantastično glumi Entoni Kvin, a završni sirtaki kompozitora Mikisa Teodorakisa postao je nezvanična grčka himna. Ples hasaposerviko, koji Grk Zorba izvodi na kraju filma, bio je ples popularan u Solunu početkom XX vijeka. Ovaj brzi ples, gdje se učesnici drže rukama za ramena, liči na mješavinu srpskog kola, crnogorskog kola i grčkog sirtakija.
Hasapiko ples je, kažu, postojao još u vrijeme Aleksandra Makedonskog, a kasnije je bio veoma rasprostranjen u istambulskoj regiji. Dolaskom više od milion protjeranih Grka iz Istambula i Anatolije u područje solunske regije, Srbi koji su tamo prije toga živjeli su nasilno raseljavani.
Marković piše sljedeće: “Nakon potpunog oslobođenja od Turaka u Prvom balkanskom ratu 1912. i nakon što je područje Egejske Makedonije pripalo Grcima, iako je srpska vojska oslobodila veliki dio sjeverne Grčke, Đorđe Srbin (Jorgos Zorbas) se 1922. sa ćerkom Ekaterinom trajno preselio u Srbiju. Živio je na potezu od Skoplja do Niša i nikad se više nije vratio u sjevernu Grčku, koja je već tada identitetski potpuno promijenjena, tako što je Srbima zabranjeno da govore svojim jezikom (često su zatvarani zbog toga, o čemu postoji i novinski zapisi), da pišu na svom jeziku, brojne srpske crkve na tom području su pretvorene u grčke – brisanjem srpskih svetitelja i ktitora sa freski i dopisivanjem grčkih, a bogoslužbeni jezik je bio isključivo grčki. Situacija se dodatno pogoršala 1921. kada je iz Anadolije u Turskoj protjerano više od milion Grka, koji su naselili sjever Grčke – čitav Halkidiki, široko područje oko Soluna i cijelu današnju sjeverozapadnu Grčku, čime je zaokružen proces grceiziranja sjeverne Grčke i trajno zatrt srpski identitet. U ovih 100 godina iz sjeverne Grčke je protjerano oko 800.000 Srba, oko 500.000 je grceizirano, a mnogi su skončali po zatvorima ili su pobijeni. Posljednji talas protjerivanja Srba sa sjevera Grčke odigrao se nakon Drugog svjetskog rata i ustanka koji su tamošnji Srbi podigli u pokušaju da se ujedine sa svojom sjevernom braćom iz današnje Makedonije… Zbog čega je Đorđe Srbin otišao iz Grčke? Nije otišao, nego je morao da pobjegne iz istih razloga kao i mnogi Srbi – zbog netrpeljivosti Grka prema njegovom srpskom identitetu, iako je nosio ime Jorgos, govorio grčkim jezikom, ali i srpskim. Danas Srba starosjedelaca praktično nema na području sjeverne Grčke, osim onih koji su nasilno grceizirani i više nisu svjesni svog starijeg, srpskog identiteta.”
Na kraju romana narator posjeti Zorbinu udovicu, koja mu pokloni instrument na kom je Aleksis volio da svira. U pitanju je santur, persijski žičani instrument najsličniji cimbalu. Grk Zorba tako povezuje svojim duhovnim identitetom Grke, Srbe i Persijance.
Grk Srbin je svakako metafora čovjeka punog života sa Balkana, ali i onih malo dalje, sa prostora Male Azije. I vrhunsko ime za roman.
Autor: Vladimir Đurić Đura/Srpskainfo
