Početak sjednice zakazan je za 11 časova. Kako je navedeno juče nakon održane sjednice Kolegijuma Narodne skupštine Srpske, na prvoj sjednici biće raspravljano o pristupanju donošenju novog ustava, a na sljedećoj posebnoj bi trebalo da se razmatra nacrt teksta ustava.
Nakon toga nacrt teksta bi prošao javnu raspravu i tek na trećoj posebnoj sjednici bio bi usvojen novi ustav. U radnoj verziji ovog dokumenta, koji je juče objavio RTRS, predviđeno je nekoliko promjena u odnosu na postojeći Ustav RS.
Prvo, Banjaluka će biti glavni grad Republike Srpske, dok će status prijestonice dobiti Istočno Sarajevo/Pale.
Članom 5 kaže se da Srpska suvereno odlučuje o ovlašćenjima Republike zadržavajući pravo da svojom slobodnom voljom istupa iz sporazuma (na nivou BiH). Dalje je definisano da se sporazum iz ovog stava može potvrditi referendumom u Republici, te da se Sporazum o promjeni granične linije između Republike Srpske i FBiH može takođe potvrditi referendumom.
Član 6 propisuje da Narodna skupština i Vlada Srpske mogu obustaviti primjenu bilo kojeg akta, mjere ili aktivnosti organa na nivou BiH, a kojih nema u Ustavu BiH, kao i da zakoni koji nisu u isključivoj nadležnosti BiH ili koji nisu proistekli iz sporazuma entiteta ne proizvode pravno dejstvo u Srpskoj.
Takođe, propisano je da će se zakoni koje donosi Parlamentarna skupština BiH primjenjivati na teritoriji Srpske tek nakon što ih potvrdi Narodna skupština RS.
Brčko distrikt ostaje jedinstvena, nedjeljiva i neotuđiva teritorija u skladu sa Sporazumom o graničnoj liniji između entiteta. Član 9. radne verzije, koju je objavio RTRS, kaže da Republika Srpska ima pravo na samoopredjeljenje.
U članu 59. propisano je da Republika samostalno i bez ograničenja upravlja i raspolaže imovinom, i ista se ne može otuđiti osim u slučaju propisanim zakonom. Među prava i dužnosti Republike uvršteni su i odbrana i međunarodna saradnja. Odbrana je propisana u glavi VII, članom 116, kojim se kaže da Srpska može proglasiti vojnu neutralnost ili odlučivati o vojnom savezu sa drugim državama.
A članom 116a. propisano je da Republika Srpska ima svoju vojsku i da se o Vojsci Republike Srpske donosi poseban zakon.
Novim ustavom nije predviđeno postojanje Vijeća naroda, a najznačajnija promjena je da više nema potpredsjednika i da se potpredsjednici više ni ne biraju na izborima.
Kao nova nadležnost uvršteno je komandovanje vojskom i postavljanje i unapređivanje oficira Republike Srpske.
U članu 98. propisano je da predsjednik Republike neće biti krivično ili građanski odgovoran za bilo koji postupak izvršen u okviru njegove dužnosti. Kada je riječ o sudskoj vlasti, Ustavni sud Republike Srpske sada odlučuje o primjeni zakona i akata organa BiH na teritoriji Republike Srpske.
Nenad Stevandić, predsjednik Narodne skupštine RS, nakon sjednice Kolegijuma nije želio da govori ništa o novom ustavu, niti detaljima radne verzije, osim što je priznao da tekst postoji. Rekao je da će za usvajanje odluke da se pristupi donošenju novog ustava RS biti potrebna natpolovična većina u Skupštini.
– Prije druge posebne sjednice će zasjedati radna grupa i Odbor za ustavna pitanja, koji treba da usvoje i predlože Nacrt novog ustava – pojasnio je Stevandić.
Podsjetio je da za usvajanje Nacrta ustava takođe treba prosta većina, a da onda slijedi javna rasprava, nakon koje u roku od šest mjeseci treba da se donese Prijedlog novog ustava.
Predstavnici SDS i Liste “Za pravdu i red” već su najavili da će doći na sjednicu, ali da neće podržati priču o novom ustavu. Ognjen Bodiroga, predsjednik Kluba SDS-a u NS RS, rekao je da je nevjerovatno koliko brzo je vlast spremila dvije sjednice o ustavu, te da je ovo opasan posao.
– Nisam dobio odgovor kako će ovako brzo napraviti sve. Oni idu u ovu opasnu avanturu i rade onako kako im se kaže. Sve se radi da se zaštiti Dodik i uvode nas u opasno stanje u kojem srpski narod nije jedinstven kao 1992 – kazao je Bodiroga.
Dodik predlaže osnivanje specijalnog tužilaštva
Međutim, ništa manje pažnje ne očekuje se da izazove i Prijedlog zakona o zaštiti ustavnog uređenja, koji je po hitnom postupku predložio Milorad Dodik, predsjednik Republike Srpske, a kojim se osnivaju specijalno tužilaštvo i specijalni sud za zaštitu ustavnog uređenja Republike Srpske, te se uređuju drugi uslovi radi efikasnog otkrivanja i krivičnog gonjenja učinilaca krivičnih djela.
Zakonom je definisano 21 krivično djelo, a neka od njih su napad na ustavno uređenje Republike Srpske, ugrožavanje njene teritorije, sabotaža, špijunaža, pozivanje na nasilnu promjenu ustavnog uređenja Republike Srpske.
Tu se krivičnim djelima smatraju i stvaranje grupe ili organizovane kriminalne grupe za vršenje krivičnih djela protiv ustavnog uređenja Republike Srpske (član 19), nepoštovanje ili neizvršavanje odluka institucija ili organa Srpske (20) i druga krivična djela kojima se posredno ili neposredno ugrožava ustavno uređenje i teritorijalni integritet Republike (21).
U glavi zakona koja se bavi pitanjem specijalnog tužilaštva navodi se da ono ima samostalnost i nezavisnost te da je odgovorno Narodnoj skupštini RS.
A prema zakonu u Narodnoj skupštini će biti imenovani i glavni specijalni tužilac, njegov zamjenik, predsjednik specijalnog suda i sudije suda, te sudije apelacionog odjeljenja. Mnogi smatraju i da je ovo sporno, jer je Visoki sudski i tužilački savjet taj koji imenuje sudije i tužioce. Ali ovdje nije kraj… Posebno zanimljiva je glava III zakona koja se odnosi na preuzimanje predmeta.
Tu se navodi da specijalno tužilaštvo ima pravo da preuzme predmete nadležnih tužilaštava u Srpskoj, ukoliko procijeni da se to tiče njihovog rada.
Takođe, sva tužilaštva u Republici Srpskoj dužna su da specijalnom tužilaštvu bez odlaganja omoguće nesmetan uvid u krivični predmet koji tužilaštvo zatraži.
Ovaj zakon trebalo bi da, ukoliko bude usvojen i prođe sve potrebne procedure (mada je teško očekivati da neće biti pokrenut mehanizam veto), stupi na snagu narednog dana od objavljivanja u “Službenom glasniku RS”.
Kada se to desi, od tada počinje rok od pet dana u kojem Narodna skupština RS treba da postavi tužioce i sudije u specijalno tužilaštvo i specijalni sud.
Istovremeno, Ministarstvo pravde RS i Vlada Srpske dužni su da uspostave organizaciju i rad ovih pravosudnih institucija, te posebne pritvorske jedinice.
Kako je napisano u obrazloženju zakona, Republika Srpska je zbog djelovanja Kristijana Šmita prinuđena da preduzme mjere da zaštiti svoje ustavno uređenje.
Istim se vodi i Srđan Mazalica, šef Kluba poslanika SNSD-a u NS RS, koji je rekao da je Prijedlog zakona sinhronizovan sa zakonima usvojenim na 17. posebnoj sjednici Narodne skupštine, te da specijalno tužilaštvo i sud Srpske nisu u koliziji sa drugim zakonima koji se odnose na pravosuđe.
Podsjetio je da je djelovanje VSTS BiH zabranjeno na području Srpske, te da nema ništa sporno u prijedlogu da sudije i tužioce bira Narodna skupština RS.
– U VSTS su predstavnici sudija, advokata i tužilaca iz drugog entiteta, a koji je Srpska zabranila zakonom, zbog čega nije logično da ova institucija vodi računa i misli o zaštiti ustavnog poretka Srpske – poručio je Mazalica.
Opozicija, s druge strane, zakon naziva jako opasnim.
Mi nemamo Sibir, Goli otok, ali ovo nema ni u najvećem ludilu. Sad može svima reći da su neprijatelji, špijuni – upozorio je Nebojša Vukanović, predsjednik Kluba “Za pravdu i red” u parlamentu Srpske, prenose Nezavisne.
Krivična djela prema članu 3. Prijedloga zakona o zaštiti ustavnog uređenja Republike Srpske:
1. napad na ustavno uređenje Republike Srpske;
2. ugrožavanje teritorijalne cjeline;
3. dovođenje Republike Srpske u položaj potčinjenosti ili zavisnosti;
4. ubistvo predstavnika najviših organa Republike Srpske;
5. otmica najviših predstavnika Republike Srpske;
6. oružana pobuna;
7. sprečavanje borbe protiv neprijatelja;
8. služba u neprijateljskoj vojsci;
9. pomaganje neprijatelju;
10. protivzakonito formiranje paravojnih i parapolicijskih snaga;
11. podrivanje odbrambene moći Republike Srpske;
12. diverzija;
13. sabotaža;
14. špijunaža;
15. odavanje tajni Republike Srpske;
16. upućivanje i prebacivanje na teritoriju Republike Srpske oružanih grupa, oružja i municije;
17. pozivanje na nasilnu promjenu ustavnog uređenja Republike Srpske;
18. pomoć učiniocu poslije izvršenog krivičnog djela protiv ustavnog poretka Republike Srpske;
19. stvaranje grupe ili organizovane kriminalne grupe za vršenje krivičnih djela protiv ustavnog uređenja Republike Srpske;
20. nepoštovanje ili neizvršavanje odluka institucija ili organa Republike Srpske;
21. druga krivična djela kojima se posredno ili neposredno ugrožavaju ustavno uređenje i teritorijalni integritet Republike Srpske.
