Veze vlasnika firmi za proizvodnju električne energije i Košarčevog ministarstva
“TEP” doo, “NSP” doo, “UNIGREEN” doo, “MAS” doo firme su za koje skoro niko od građana Istočnog Sarajeva nije ni čuo. Nalaze se na adresama stanova i kuća u ovom gradu. Svakoj od ovih zajedničko je da se bave proizvodnjom električne energije i da su vlasnici bliski ministru Košarcu. Proizvodnja električne energije iz obnovljivih izvora, preporadaja koncesija i solarnih panela postala je unosan posao.
No, krenimo redom.
Odmah pored solarnih panela firme “Stanišić” doo Pale na 28.113 metara kvadratnih obradive površine u Opštini Nevesinje nalaze se male solarne elektrane firme “TEP” doo Istočno Novo Sarajevo.
Ova firma osnovana je u maju 2022. godine, a već iduće godine podnijeli su zahtjev za izdavanje dozvole za obavljanje djelatnosti proizvodnje električne energije u devet proizvodnih objekata (TEP 1- TEP 9) ukupne instalisane snage 2.241 kWp. Ubrzo nakon toga instalisana su i tri nova objekta (Žiljevo 1- Žiljevo 3) snage 314,88 kWp.
Regulatorna komisija za energetiku Republike Srpske (RERS) izdala je dozvole, za početak, na period od pet godina počev od decembra 2023.
U aprilu ove godine dobili su sertifikat za proizvodnju električne energije iz obnovljivih izvore na osnovu čega su kasnije i ostvarili pravo na podsticaj, odnosno obavezan otkup po garantovanoj otkupnoj cijeni za tri male solarne elektrane “Žiljevo” na period od 15 godina.
Iako iz Elektroprivrede Republike Srpske u propisanom roku nisu dostavili potvrdu za energiju, a iz RERS-a su zaključili da “u sistemu podsticaja postoje raspoložive količine električne energije za 2026. godinu i na dalje”.
Ostalo je još da se zaključi ugovor sa Elektroprivredom Republike Srpske o otkupu električne energije.
Zanimljivo je da je “TEP” već izgrađene solarne elektrane otkupio od firme “EtMax” Banja Luka po sistemu “ključ u ruke”.
Inače, direktor banjalučke kompanije „Etmax“, Siniša Maksimović, prije dvije godine potpisao je sa ministrom energetike Petrom Đokićem ugovor o izgradnji i korištenju najvećeg solarnog parka „Nevesinje“. Ukupna snaga panela u parku biće 500 megavata, a procijenjena vrijednost investicije je 880 miliona maraka, tako su iz “Etmaxa” najavili.
Nakon dobijanja svih potrebnih dozvola “Etmax” je očigledno ušao u posao prodaje dijela panela.
Direktorka firme “TEP” doo iz Istočnog Sarajeva, Jovana Žuža, u razgovoru sa našim novinarima potvrđuje saradnju sa “Etmaxom” koji je, kako kaže, sve organizovao.
“Upravo smo ušli u podsticaj, treba da se realizuje ugovor ovih dana. U opštini Nevesinje su paneli, predali smo za podsticaj i dobili. Čekamo od regulatora da nam pošalje ugovor i ostalo”, kaže direktorka.
Riječ je o supruzi savjetnika Staše Košarca, Saše Žuže, koji trenutno obavlja funkciju šefa Odsjeka za koordinaciju politike poljoprivrede i prehrane u Ministarstvu spoljne trgovine i ekonomskih odnosa BiH.
Na naše pitanje odakle sredstva za kupovinu solarnih panela i da li izgradnja istih ima veze sa njenim suprugom, Jovana negira, tvrdeći da je riječ o kreditnim sredstvima jedne banke koja nudi namjenske kredite za ovu vrstu poslova.
Muhamedbegović: Mešetarenje javnim dobrom
No, priča o solarima u BiH rezervisana je očigledno za investitore bliske vlastima i daleko od ideje o demokratizaciji obnovljivih izvora energije koja bi omogućila jednako svakom građaninu da proizvodi i razmjenjuje viškove električne energije na mreži.
Umjesto demokratizacije javnog dobra, na snazi je tajkunizacija.
Tvrdi ovo stručnjak iz oblasti energetike Almir Muhamedbegović, koji o tajkunizaciji „zelene energije“ piše na portalu NOMAD.
Za SPIN Info pojašnjava najčešći modus operandi kada je u pitanju izgradnja solarnih panela, dobijanje i preprodaja koncesija.
“Na primjer, napravim fiktivnu firmu, osnujem je sa 100 -1 000 KM i odjednom dobijem koncesiju od recimo opštine Nevesinje da izgradim neku megaelektranu čija vrijednost je 50 miliona evra. Iako ja nemam te pare, to me neće spriječiti da ostvarim svoj plan, jer imam prisnu političku povezanost sa lokalnom ili višom vlašću gdje ću kroz tzv. samoincijativnu ponudu, znači kroz jedan netransparentan proces, dobiti koncesiju na javno dobro. Pošto ja nemam pare da to napravim, onda ću uz pomoć političkih , rodbinskih i prijateljskih veza ishodovati urbanističku i građansku dozvolu i u tom momentu kad potrošim možda 10-ak hiljada maraka za projekat koji je vrijedan 50 miliona onda ću to prodati nekom zainteresovanom stranom investitoru koji ima pare, za nekoliko miliona. Na taj način, uz pomoć kleptokratske vlasti, ja mešetarim javnim dobrom”, kaže Muhamedbegović.
Navodi da ovakav nakaradan proces ide u korist jedino investitorima, kojima je jedini cilj enormni profit, odnosno što viša cijena struje na tržištu, a nikako navodna sigurnost snabdjevanja potrošača strujom ili pak energetska sigurnost zemlje.
“ To je mračna tajkunizacija jer kvarna vlast u nekom netransparentnom procesu daje koncesiju na društveno zemljište po nekim minimalnim koncesionim naknadama, koje se kreću od 1% do 2%. Istovremeno vlasnici elektrana koje proizvode veliku količinu energije nemaju obavezu da jedan dio proizvedene struje, barem 20 % – 30 % prodaju elektroprivredama za javno snadbjevanje građana po prihvatljivoj, nižoj cijeni. U toj „otvorenoj tržišnoj utakmici“ oni će prodavati struju onom koji za njihovu struje nudi najvišu cijenu. To u konačnici, ako tu struju prodaju elektroprivredama, a koje kako vidimo imaju hronični nedostatak električne energije, može dovesti do povećanja cijene struje građanima“.
Muhamedbegović kaže da ne vidi kakvu korist građani imaju od ovakvog načina trgovine električnom energijom s obzirom da ne obezbjeđuje sigurno javno snabdjevanje, nego samo siguran enormni profit investitorima.
“To obezbjeđuje, po mom mišljenju, sigurne i velike profite jedino velikim investitorima, koji u namješternim administrativnim procesima otimaju naše prirodne resurse. Ne zaboravimo da su te planine, šume, polja, rijeke na kojima su izgrađene elektrane ili se grade velike elektrane, naše javno dobro. Javno dobro znači da nešto poput prirodnih resursa ima javni interes za sve nas i da to pripada svakom od nas. Naravno da je to čista otimačina javnog dobra, kad vi meni u Nevesinju ili nekom drugom mjestu u ovoj državi date koncesiju, po kojoj ja ću vama plaćati 1% od prihoda dobijenih od prodaje električne energije , dok će 99% zarade od prodate struje trpati u svoj dzep i pri tome ću tu struju prodavati po cijeni ko mi ponudi najviše”, pojašnjava nam Muhamedbegović.
Proizvodnja električne energije i trgovina automobilima
Da je proizvodnja i prodaja električne energije na ovaj način unosan posao pokazuju i podaci o poslovanju firme “TEP” Istočno Novo Sarajevo.
Nešto više od godinu nakon osnivanja ostvarili su prihod od skoro pola miliona maraka.
Kao prvobitni vlasnik i direktor firme navodi se Snežana Ostojić, nakon toga vlasnik je firma “TEPINVEST” doo Beograd. Za direktorku firme u Istočnom Novom Sarajevu imenovana je , kako smo ranije naveli, Jovana Žuža.
Nije ovo jedina firma gdje Jovana obavlja isti posao. Postavaljena je za direktorku još jedne firmu, osnovane u maju prošle godine.
Riječ je o firmi “NSP” doo smještenoj u Vojkovićima, odnosno Opštini Istočna Ilidža čija je djelatnost proizvodnja električne energije.
Kao vlasnik ove firme navodi se preduzeće “NOVOTRADE” doo iz Kijeva, Iopština Trnovo.
Prethodni vlasnik “NOVOTRADE-a” je, zanimljivo, opet Snežana Ostojić. Isto ime pojavljuje se i kao vlasnik “TEP” doo.
No, vratimo se drugoj firmi.
“NOVOTRADE” je bez zaposlenih radnika u 2023. godini uspio ostvariti prihod od oko 200.000 KM. Osim što proizvode električnu energiju, za razliku od druge dvije firme, bavi se i pripremom i usluživanjem pića.
Direktor ove firme u Trnovu je, prema podacima portala Akta.ba, Lena Vukajlović.
Ovdje se priča o firmama i vlasništvu ne zaustavlja.
Još jedan Vukajlović ima veze sa firmom koja se bavi proizvodnjom električne energije.
Firma se nalazi u zgradi u Istočnom Novom Sarajevu. Naši novinari obišli su teren. Nema nikakvih oznaka da je na toj lokaciji smještena pomenuta firma, osim identičnog prezimena na interfonu.
Riječ je o firmi “MAS” doo čiji je direktor i prvi vlasnik Novak Vukajlović, šef kabineta Staše Košarca. Iako je firma bez radnika, registrovana u zgradi, ipak uspijevaju ostariti prihode.
Osim proizvodnje električnom energijom, bave se i trgovinom automobila. A istom djelatnošću bavi se i druga firma čiji je vlasnik opet pomenuti Novak Vukajlović.
Naziv ove firme je “UNIGREEN” doo.
Iako je očekivano da se firma pod nazivom “UNIGREEN” doo, odnosno univerzalno zeleno, bavi obnovljivim izvorima energije ova firma je registrovana za trgovinu automobilima.
No, izgleda da slabo trguju s obzirom da su u 2023. ostvarili dobit od svega 138 KM.
Zanimljivo je da je ova firma registrovana na lokaciji Mrazovac bb u Opštini Istočni Stari Grad.
Očigledno je ova lokacija pogodna za postavljanje solarnih panela, jer na istom mjestu firma “Proinženjering” Istočno Novo Sarajevo u vlasništvu supruge jednog od direktora Elektrodistribucije Pale Igora Maletića planira graditi fotonaponske elektrane.
Pitanje je da li navedene firme istim principom kao i “TEP” planiraju ući u sistem proizvodnje i trgovine električnom energijom.
Veze Staše Košarca i tržišta električne energije
Na mjestu šefa kabineta ministra Staše Košarca prije Novaka Vukajlovića bio je Nemanja Pandurević. Isti je bez referenci i iskustva imenovan na funkciju generalnog direktor Nezavisnog operatora sistema u Bosni i Hercegovini (NOS), preduzeća koje bi trebali biti nezavisno tijelo bez stranačkih uticaja.
Prema zvaničnoj stranici NOS-a Nemanja se još uvijek vodi na ovoj funkciji.
A trenutno je, kako je objavio ministar Staša Košarac, sa njim u Rusiji, gdje je i Novak Vukajlović koji nije odgovarao na naše poruke ni pozive.
Podsjećamo, prema izvorima portala Tačno.net političko imenovanje Nemanje Pandurevića na mjesto direktora NOSBIH za cilj je imalo uvođenje sistema virtualnih elektrana s ciljem protežiranja određenih firmi npr. EFT-a, te drugih trgovaca i malih proizvođača.
NOS upravlja sistemom prenosa električne energije u cilju kontinuiranog snabdjevanja, a djelatnost obavljaju na teritoriji cijele BiH.
Piše: Sanja Vasković/Spininfo
