Nezamjenljiva uloga SDS i kriza kroz koju prolazi danas

U političkom životu Republike Srpske nezamjenljivo je mjesto i uloga Srpske demokratske stranke kao pokreta srpskog naroda u novom vremenu, što priznaju i oni koji podržavaju ili ne podržavaju ovu stranku, koja jeste politički tvorac Republike Srpske i ima taj državotvorni atribut, jer je prvi put srpska državnost ostvarena izvan matičnih država srpskog naroda, Srbije i Crne Gore.

Ono što se takođe ne može osporiti jeste da je sa tom strankom pokrenut višestranačje na ovim prostorima i ozvaničen politički kraj jednopartijskog komunističkog sistema koji je neslavno okončao raspadom zajedničke države i krvavim građanskim ratom. Odatle SDS vuče snažan demokratski kapacitet koji mu se ne može oduzeti. Ova stranka je to potvrđivala i svojim političkim ponašanjem i donošenjem najtežih političkih odluka kao što je odbijanje Vens-Ovenovog plana koji je razbijao teritorijalni kontinuitet Republike Srpske, a koji je podržavala tadašnja srbijanska na čelu sa Slobodanom Miloševićem, praćena na unutrašnjem planu od grupe nezavisnih poslanika na čelu sa Miloradom Dodikom.

I na unutrašnjem planu je  SDS pokazivao uvijek snažan demokratski kapacitet sa relativno čestim promjenama rukovodstava u teškim vremenima nakon rata 90-ih godinama, kada je bila izložena pritiscima i kažnjavanjem funkcionera SDS od dijela međunarodne zajednice i OHR-a, koje su imale za cilj njeno marginalizovanje. Taj projekat je velikoj mjeri u uspio i SDS se već dvije decenije nalazi izvan vlasti, osim njenog djelimičnog participiranja u njoj, uglavnom na lokalnom nivou i u kratkom intervalu na nivou BiH. Cijelo to vrijeme SDS je zadržao visok nivo demokratičnosti, a sve važnije političke odluke su se donosile na organima te stranke.

Politička marginalizacija SDS-a je s jedne strane omogućilo vraćanje autoritarnih modela vlasti, jer su se bivši komunisti u međuvremenu prestrojili i nakon što su napravili krug zavaravanja tragova i političkog maskiranja, u značajnoj mjeri vratili na vlast. Dugogodišnja apstinencija od vlasti je SDS napravila neatraktivnom za jedan broj onih koji politiku vide više kao stredstvo ostvarivanja ličnih interesa, a manje kao ideologiju i političku ideju u koju se vjeruje. Ipak, ova druga grupacija je održala SDS do današnjih dana, dok su se ovi prvi razmilili po raznih satelitskim strankama vlasti ili prešli direktno u SNSD koji je na vlasti skoro cijelo posijeratno vrijeme Republike Srpske. Pri tome je i jedan broj lidera SDS, kao Dragan Kalinić i Dragan Čavić, ušao u otvorenu kolaboraciju sa ključnim političkim oponentom SNSD-om.

Iako je Dejtonski sporazuma na jedan ekplicitan način priznao Republiku Srpsku kao državotvorni entitet, pokušaji njenog osporavanja nikada nisu prestali i prešlo se na teren postepenog i tihog oduzimanja nadležnosti Srpske preko centralnih organa vlasti u BiH. Upavo taj proces je osnažio SNSD u svojim prvim godinama vlasti, ali i kasnije, stavljajući princip održanja na vlasti uvijek iznad interesa Srpske. Stvari se po to pitanju nisu promijenile ni danas, kada je njen lider Milorad Dodik direktno izložen sličnim političko-pravnim sankcijama koje je nekada prolazio SDS. Ipak sa jednom bitnom razlikom, jer su se svojevremeno smjenjivani funkcioneri SDS svjesno povlačili da ne bi štetu indirektno trpila Republika Srpska.

U svakom slučaju demokratičnost Republike Srpske koja je danas dovedena u pitanje i koja diskredituje samu Republiku Srpsku i njene institucije, prvorazredo je pitanje. Svijet u kojem živimo je nezamisliv bez ličnih i kolektivnih sloboda i Srpskoj je više neko ikada potreban snažan novi impuls demokratičnosti i uključivanja svih njenih građana u politički život, koji je rezervisan samo za stranački privilegovane. To je jedini mogući odgovor na pomenute pritiske, ali i sve buduće. Neokomunističke stranke, bilo socijaldemokratske, radikalske ili neke slične mentalne orijentacije, to nisu u stanju da obezbjede i ta činjenica postaje sve vidljivija.

Upravo je to prilika da stranke kao što su SDS pokrenu jedan takav proces promjena. Ali da bi to ostvarile moraju i same one, odnosno SDS kao takav da bude primjer te demokratičnosti i inkluzivnosti, dakle uključenosti članstva u odulke i njihov aktivizam. On to danas nažalost nije, jer je mentalno stanje vladajućih zahvatilo kao karcinom i sve ostale političke subjekte izvan vlasti i stvoreno je jedno opšte stanje korupcije, segregacije i gubitka samopouzdanja. Građani su analogno članstvu stranaka gurnuti u pasivnu poziciju poklonika ili poslušnika, odnosno oponenata ili disidenata bez ikakvog uticaja.

Da li će SDS uspjeti da se vrati na svoje izvorne vrijednosti i da ih artikuliše u novom vremenu, zavisi samo od njega. Trenutno rukovodstvo SDS to očigledno nije u stanju, jer je postalo mentalno naličje vlasti, a da li će to uspjeti neko buduće koje se najavljuje, ostaje da vidimo. Od toga će u velikoj mjeri zavisiti budućnost Republike Srpske koja je ponovo stavljena na ispit istorijskog kontinuiteta i opstanka, u situaciji sve težeg ekomomskog stanja, opšte dekadencije društvenih vrijednosti i ideoloških ponavljanja lekcija iz prošlosti. Samo je pitanje koliko će biti prilika za ponavljanja gradiva, jer istorija zna biti nemilosrdna i nema beskonačnih ponavljanja grešaka.

ISTOK