Beogradski univerzitet – posljednji bastion građanske borbe u Srbiji

Jedna od tema koja je uvijek bila važna za naše patriotski odgovorne snage je pitanje „najvažnije nacionalne institucije“ kod Srba. Najčešće su za takvo prestižno zvanje konkurisale Srpska pravoslavna crkva i Vojska. I uistinu, one su kroz našu istoriju često i zavređivale takvu počast i u najtežim vremenima preuzimale na sebe najveći teret. Na muci se poznaju junaci. No, u novije vrijeme to se promijenilo i jedna druga institucija postaje nacionalni svetionik i dokazuje se kao institucija od najvišeg nacionalnog značaja: to je Beogradski univerzitet.

1
U normalnim demokratijama, u situaciji kada vlast provodi politike koje su očito suprotne preferencijama i željama većine zainteresovanog stanovništva, građani imaju pravo da se okupe i upozore vlast da je njihova politika pogrešna. Ustavi svih demokratskih država, pa tako i Srbije, eksplicitno garantuju to pravo. Ako se vlast ogluši na takve zahtjeve, građani (kao nosioci suverenosti) imaju pravo da prinude vlast da se povinuje njihovim zahtjevima kroz ono što savremeni konstitucionalizam definiše kao pravo „građanske neposlušnosti“. Takve aktivnosti građana krucijalne su za efikasno funkcionisanje savremenih država, jer predstavljaju dobrodošao korektiv pametnoj vlasti. Poenta građanske neposlušnosti nije u rušenju vlasti (smjena vlasti je nešto što se traži kada se zahtjevaju vanredni izbori), već upozorenje građana vladi da je neka njena politika ili odluka pogrešna. Svaka normalna vlast će to primiti k znanju i korigovati se prema volji naroda. Samo tiranske vlasti će to ignorisati, pokušati zaobići ili čak spriječiti. Nažalost, vlasti Srbije su se odlučile upravo na takve korake. Predsjednik Srbije je čak bio do te mjere drzak da je vlastiti narod, i to njegov najbolji dio – studente, nazvao plaćenicima koji ruše vlast za novac.

2
U situaciji kada vlasti teže da izbjegnu pritisak građana, od krucijalnog je značaja podrška koju zainteresovani građani mogu da dobiju – kako od širih slojeva stanovništva, tako i od institucija. Na primjer, protest protiv iskopavanja litijuma u Srbiji teško da može imati efektivni učinak na vlast ako ostane ograničen samo na građane Valjeva, Jagodine, Uba, itd, koji su neposredno pogođeni tom aktivnošću vlade. Protest protiv rušenja mosta u Beogradu teško da će zabrinuti vlast ako ostane lokalizovan samo na Beograđane. Itd. Njima je potrebno da mobilišu širu podršku – prije svega građansku: da ubijede „većinu“ u zemlji da su njihovi zahtjevi po datom pitanju opravdani. Tek tada, ako u tome uspiju, može se reći da iza zahtjeva stoji „narod“, a ne „tiranija manjine“.
Razumljivo je da je u ovoj vrsti demokratske prakse značajna i podrška važnih nacionalnih institucija građanskim zahtjevima. Prije svega se tu radi o kredibilitetu zahtjeva – koji dobijaju na snazi ako iza njih stanu i relevantne institucije (npr.: ako se protiv litijuma izjasne mjerodavni fakulteti jasno je da je zahtjev uvjerljiviji), ali i kapacitetima mobilizacije građana jer institucije imaju resurse da pozovu veći broj ljudi nego to može neki ad hoc građanski pokret. Upravo zato svaka nedemokratska vlast nastoji da stavi pod svoju kontrolu sve institucije – čak i one koje su po samoj svojoj prirodi „nezavisne“ – tj. moraju imati autonomiju da bi uopšte postojale – kakve su recimo pravosuđe, crkva, javni medijski servis, univerzitet i dr.

3
U prethodnom periodu vlast SNS u Srbiji provela je drastičnu infiltraciju u većinu takvih instuticija. I bila je u tome veoma uspješna. Javni medijski servis praktično je postao partijsko glasilo. Pravosuđe je u takvom stanju da se notorni kriminalci puštaju na slobodu dok se „zviždači“ poput hrabre policajke Katarine ili tužiteljke Savović proganjaju i hapse. O ponašanju SPC, naročito nakon izbora Porfirija za patrijarha, degutantno je i govoriti: SPC je dopustila sebi poniženje da bude svedena na marketinšku oragnizaciju koju vladajući režim po potrebi angažuje za kesu dukata.

4
Ipak, uspjeh SNS nije potpun i Beogradski univerzitet (a na sreću i većina ostalih javnih univerziteta po Srbiji) je bio u stanju da se odbrani od političkog uticaja i sačuva svoju autonomiju i integrtet. Na više važnih primjera Univerzitet je pokazao da je spreman da stane iza građana. Nedavni otpor koji je UNBG pružio po pitanju pokušaja vlasti da dobije „stručnu“ legitimaciju namjere da kopa litijum odličan je primjer tog integriteta. Nadležni fakulteti UNBG odbili su da podrže vlast i stali su na stranu naroda i istine.

Unatoč pritisku režima svi fakulteti i ogromna većina profesora odbili su da podrže aktivnosti kojima se veliki broj građana supotstavlja. U bezbroj primjera koje bi mogli navesti profesor Pravnog fakulteta Boris Begović, recimo, obješnjavajući fejk argumente režima, pozvao je Rio Tinto da ga tuži ako njegovi stavovi ne stoje.

Jednak integritet univerziteti u Srbiji, predvođeni beogradskim kao najvažnijim, pokazali su i u najnovijoj krizi sa tragedijom u Novom Sadu i neadekvatnom reakcijom vlasti koja je razbjesnila veliki dio građana. Ovaj put nosioci građanske neposlušnosti su studenti, a profesori samo podrška.

5
Suočen sa takvom činjenicom režim u svom napadu na Univerzitet ne preza od upotrebe autokratskih, pa i totalitarnih metoda. Prvo su pokušane soft tehnike infiltracije koje uključuju standardne metode ovladavanja studentskim organizacijama, izborima dekana i senata i slično. Na primjer, pokušaj režima da nametne dekana Fakulteta političkih nauka pretvorio se u višemjesečni skandal i borbu u kome je FPN na kraju uspio da se odbrani.
Naročito je gadan i ilustrativan bio napad režima na “Institut za filozofiju i društvenu teoriju” 2020. godine, kada je SNS pokušao da nametne svog direktora toj legendarnoj instituciji. U odbranu Instituta stale su stotine profesora i intelektualaca širom svijeta, uključujući takve veličine poput Habermasa, Čomskog, Fukujame i drugih, kao i više od 200 svjetskih univerziteta. Uključila se i EU zahtijevajući da neprimjereni napad prestane. Na kraju je Institut odbranjen i SNS se morao povući. Inače, neposredni povod za napad režima na Institut je podrška koju je ta institucija (tj. njeni mladi članovi-istraživači) dao demonstracijama 2019.

Suočen sa neuspjehom u ovladavanju Univerzitetom, ovih dana vidimo da režim ne preza ni od upotrebe sile. Nedavno su studente u Novom Sadu napali maskirani huligani. Kao i demonstrante u Beogradu. A svjedočimo čak i hapšenjima profesora i studenata koji konzumiraju svoje ustavno pravo građanske neposlušnosti. Tako je na primjer, zbog učešća na demonstracijama uhapšen docent Radivoje Jovović. Neko od režimskih falangi nasrnuo je autom na protestante pri čemu je povrijeđeno četvoro članova Beogradske filharmonije. Maskirani nasilnik sa maskom Gavrila Principa fizički je napao studente-demonstrante. Itd. Srbija je zašla u mračno doba u kome jedan suludi režim šalje svoje falange da napadaju studente.

6
Unatoč svemu, Univerzitet uspjeva da se odupre i ostaje na braniku otadžbine protiv otuđene vlasti. U tom smislu bitka koju Beogradski univerzitet, zajedno sa ostalim univerzitetima i fakultetima, trenutno vodi protiv SNS režima je bez sumnje jedna od najvažnijih bitaka srpskog naroda u zadnjih 10-15 godina. Ishod te bitke dramatično će odrediti sudbinu nacije u budućem periodu. Nažalost, Srbija je veoma blizu da sklizne u totalni autokratski mrak, i Univerzitet je ostao praktično jedina institucija koja se, uz same građane, bori protiv toga mračnog scenarija. Time postiže još jedan koristan efekt: izdaja naroda, zemlje, Ustava i države od strane ostalih važnih nacionalnih institucija – naročito Javnog RTV servisa i Crkve, još više bode oči.

Aleksandar Savanović/BUKA