Slučaj FCJK: Sumnjiva zvanja iz Srbije, plata iz budžeta Crne Gore

Dva redovna profesora, tri vanredna profesora i tri docenta sa Fakulteta za crnogorski jezik i književnost, izabrani su u akademska zvanja mimo pravila koje propisuje aktuelni Zakon o visokom obrazovanju Crne Gore, jer nemaju dovoljan broj radova na relevantnim listama, pokazuje istraživanje “Vijesti”.

Osim što ta činjenica dovodi u pitanje osnov za isplatu njihovih plata, koje se isplaćuju iz budžeta, a formiraju se na osnovu akademskih zvanja, problematično je i samo funkcionisanje fakulteta jer u tom slučaju ne postoji dovoljan broj predavača koji su izabrani u zvanje na osnovu propisa Crne Gore, što je protivno Zakonu o visokom obrazovanju.

Nedovoljno radova na listama

Na osnovu Zakona o visokom obrazovanju, Savjet za visoko obrazovanje je 2019. utvrdio rigorozne Uslove i kriterijume za izbor u akademska zvanja, prema kojima osoba koja se bira u akademsko zvanje mora da ima određen broj radova na citatnim listama, odnosno bazama naučnih radova kao što je prestižna Web of Science (WOS).

“Lice koje se bira u akademsko zvanje u odgovarajućim naučnim oblastima treba da zadovolji sljedeći kvalitativni kriterijum: naučno-istraživački rezultati kandidata su objavljeni u časopisima koji se nalaze na citatnim listama odnosno bazama naučnih radova SCI/SCIE/SSCI/AHCI”, i to u kategorijama: Q1 (časopisi koji se nalaze u prvih 25% među časopisima WOS liste), Q2 (u prvih 50%), Q3 (u prvih u prvih 75%) i Q4 (ostali časopisi)”, piše u tom aktu.

Status časopisa se cijeni u vrijeme objavljivanja rada kandidata, što znači da se ne može vrednovati rad ako je objavljen u časopisu koji u tom trenutku nije bio na listi, ali jeste uvršten kasnije.

Za docenta je potrebno imati najmanje osam bodova za radove objavljene u renomiranim časopisima, za zvanje vanrednog profesora najmanje 8 bodova (nakon prethodnog izbora), a za zvanje redovnog profesora najmanje 16 bodova (nakon prethodnog izbora).

Društvene i humanističke imaju olakšavajuću okolnost koja nalaže da se prilikom bodovanja publikacija primjenjuje težinski koeficijent od 1.5, što znači da se radovi objavljeni u ovim časopisima boduju na sljedeći način: Q1 – 15, Q2 – 12, Q3 – 9 i Q4 – 6 bodova.

Takođe, kada je u pitanju rangiranje časopisa, nastoji se da se ide u prilog kandidatu, tako da se može koristiti i rangiranje časopisa iz Scopus baze koja je manje rigorozna od WOS: posmatraju se isključivo radovi koji su na SCI/SCIE/SSCI/AHCI listama, a može se odabrati rangiranje časopisa iz Scopus baze ukoliko je povoljnije za kandidata.

Uvidom u WOS bazu, jasno je da redovni profesori dr Adnan Čirgić i dr Sofija Kalezić, zatim vanredni profesori dr Vladimir Vojinović, dr Boban Batrićević i dr Andrijana Nikolić, te docenti dr Aleksandar Radoman, dr Ethem Mandić i dr Milan Marković nisu ispunjavali osnovni uslov za izbor u akademska zvanja po pravilima koja važe u Crnoj Gori.

Čirgić ima devet radova od kojih su svi objavljeni u časopisu Lingua Montenegrina čiji je izdavač FCJK, a urednik sam Čirgić, a koji se ne nalazi niti u jednoj od četiri navedene liste, već na ESCI listi. Ova lista predstavlja neku vrstu “čistilišta” za kandidovane časopise, te “predvorje” za ulazak u četiri glavne liste. Ove godine se na ESCI listi našlo 8.138 časopisa, od kojih će tek mali procenat proći višegodišnju rigoroznu kontrolu i biti uvršten u SCI/SCIE/SSCI/AHCI liste na kojima se nalaze najbolji naučni časopisi. Zbog toga se, prema važećim crnogorskim propisima, radovi na ESCI listi ne vrednuju prilikom izbora u akademska zvanja.

Profesor Džefri Bil sa Univerziteta u Koloradu, tvorac čuvene “Bilove liste” u kojima popisuje tzv. predatorske časopise i izdavače, često je kritikovao ESCI listu zbog lakih kriterijuma koji su doveli do inkluzije velikog broja predatorskih časopisa.

Kalezić jedina ima rad na AHCI listi, objavljen 2022. godine u časopisu Književna smotra, koji se od 2020. godine nalazi na AHCI listi, ali na Q4 nivou (na istom je nivou i u Scopus bazi), što znači da je morala da objavi tri takva da bi bila birana u zvanje redovnog profesora. U Lingua Montenegrina ima 12 objavljenih tekstova.

Radoman je objavio 22 rada u Lingua Montenegrina, a jedan u Književnoj smotri, ali 2018. godine, kada časopis nije bio na AHCI listi. Sve i da je časopis bio na listi, Radoman sa tim radom ne bi ispunjavao uslov od neophodnih 8 bodova, jer jedan rad u Q4 časopisu nosi 6 bodova. Dakle, morao je objaviti minimum dva rada na tom nivou.

Što se tiče Vojinovića, Batrićevića, Nikolić, Marković i Mandić, niko od njih ne ispunjava uslov za izbor u zvanje docenta, a kamoli vanrednog profesora po zvaničnim crnogorskim propisima. Uvid u WOS bazu jasno pokazuje da je svako od njih objavio svoje radove samo u časopisu Lingua Montenegrina, i to: Vojinović jedan, Batrićević devet, Nikolić četiri, Mandić tri, Marković tri…

FCJK neće da kaže koji su radovi u prestižnim časopisima

Na pitanje “Vijesti” koje sve radove na SCI/SCIE/SSCI/AHCI listama imaju Čirgić, Radoman, Kalezić, Vojinović, Batrićević, Nikolić, Marković i Mandić, sa FCJK odgovaraju da svi navedeni profesori “imaju radove objavljene u prestižnim naučnim časopisima.” Ne navode koji su to časopisi, niti na kojoj se listi nalaze.

“Javnosti radi – osim što profesori FCJK imaju objavljene radove u inostranim časopisima i zbornicima radova – njihovi se radovi mogu pronaći i u časopisu Lingua Montenegrina, indeksiranom u prestižnoj bazi WEB OF SCIENCE (ESCI lista). Nije se zgorega pohvaliti da je taj časopis u izdanju FCJK danas prepoznat i visoko vrednovan u slavističkome svijetu, što svjedoči i činjenica da je, recimo, u Republici Hrvatskoj uvršten u najvišu kategoriju časopisa (A1) na njihovoj nacionalnoj listi naučnih međunarodnih časopisa”, navode iz FCJK.

Za FCJK je ove godine iz budžeta opredijeljeno blizu 700 hiljada eura, a od akademskih zvanja zavisi i visina plate

Uslovi i kriterijumi za izbor u akademska zvanja predviđaju i primjenu ekvivalencije, koja se primjenjuje u izuzetnim slučajevima, a prema kojoj naučna monografija izdata od renomiranog međunarodnog izdavača može biti priznata kao jedan rad u Q1 časopisu, a poglavlje u monografiji izdatoj od renomiranog međunarodnog izdavača može biti priznato kao jedan rad u Q3 časopisu. S tim da, “kandidat može koristiti za ekvivalenciju samo jednu od kategorija navedenih u članu 12 ovog akta i samo jedan doprinos iz te kategorije može biti ekvivalentiran sa radom u odgovarajućem časopisu”.

“Vijesti” nisu uspjele da dođu do podataka da je ijednom autoru sa FCJK takvo nešto pošlo za rukom, a sa FCJK tvrde da sve što je rečeno u odgovoru na prethodno pitanje važi i za ovo pitanje.

“S napomenom da je prestižni izdavač Lexington Books (Pensilvanija, USA) objavio ne radove, nego monografije dvojice profesora FCJK”, piše u odgovoru koji potpisuje dekan FCJK Aleksandar Radoman.

Adnan Čirgić je 2020. godine objavio monografiju Dialectology of the Montenegrin Language u izdanju Lexington Books. Tu se radi o prevodu Čirgićeve ranije studije objavljene na crnogorskom 2017. godine. Lexington Books se ne nalazi na spisku renomiranih međunarodnih izdavača koje je ustanovio Savjet za visoko obrazovanje u svom dokumentu u kome propisuje uslove za izbor u zvanje, a na kom se nalazi blizu 90 izdavača.

Lexington Books posluje u okviru izdavačke grupe Rowman and Littlefield, dok je na listi Savjeta Rowman and Littlefield Publishers kao poseban izdavač koji je takođe dio iste izdavačke grupe. Na listi ima drugih primjera gdje ista izdavačka grupa ima više posebnih izdavača i oni su na listi Savjeta kao posebni izdavači, ne kao dio grupe.

Zvanja stečena u Novom Pazaru

Čirgić, Radoman, Kalezić, Vojinović, Batrićević, Nikolić, Marković i Mandić su svi birani u akademsko zvanje u drugoj državi.

Dokumentacija u koju su “Vijesti” imale uvid je pokazala da su svi oni u zvanje docenta, vanrednog profesora i redovnog profesora birani na Internacionalnom univerzitetu u Novom Pazaru, u Srbiji, koji se tamo kolokvijalno naziva i “muftijin univerzitet”.

To je privatni univerzitet čiji je osnivač Muamer Zukorlić, nekadašnji vjerski vođa i političar u Srbiji, koji je Univerzitet osnovao 2002. godine.

Nerijetko je bio u centru pažnje zbog problema sa akreditacijama za više studijskih programa, pa su tek 20 godina nakon osnivanja uspjeli da akredituju sve programe.

Sa Internacionalnog univerziteta nisu odgovorili na pitanje po kojim pravilima su u zvanje izabrani Čirgić, Radoman, Kalezić, Vojinović, Batrićević, Nikolić, Marković i Mandić.

Odgovorili su sa FCJK: “Svi navedeni profesori u zvanje su izabrani na osnovu pozitivnih pravnih propisa.”

Zakon o visokom obrazovanju ne propisuje eksplicitno pravila o transferu zvanja sa univerziteta na univerzitet, ali je praksa najvećeg broja etabliranih univerziteta da profesori prilikom prelaska na drugi univerzitet počinju od nižeg nivoa zvanja, što nije slučaj i sa FCJK.

Ugovore u ime FCJK sa Radomanom, Kalezić, Vojinovićem, Batrićevićem, Nikolić, Markovićem i Mandić je potpisao tadašnji dekan FCJK Adnan Čirgić, dok je ugovor sa Čirgićem u ime FCJK potpisao predsjednik Upravnog odbora FCJK Milenko Perović.

Na pitanje na kom univerzitetu su u zvanje izabrani Čirgić, Radoman, Kalezić, Vojinović, Batrićević, Nikolić, Marković i Mandić, iz FCJK nisu htjeli da odgovore precizno već navode da su “svi profesori FCJK, u skladu sa Zakonom o visokom obrazovanju, zvanja stekli gdje je to i predviđeno – na univerzitetu,”

U biografijama Čirgića, Radomana, Kalezić, Vojinovića, Batrićevića, Nikolić, Markovića i Mandića, objavljenim na zvaničnom sajtu FCJK, bez izuzetka, ne piše gdje i kada su izabrani u zvanje, a za neke ne piše ni gdje su doktorirali.

Na pitanje na osnovu kojih propisa je odobren transfer zvanja za osmoro predavača je odgovor FCJK: na osnovu pozitivnih pravnih propisa.

U statutu FCJK piše da se akademsko osoblje bira u skladu sa Zakonom o visokom obrazovanju i statutom univerziteta na kojem se vrši izbor u zvanje. Definisano je i da Fakultet može raspisati konkurs radi zasnivanja radnog odnos sa nastavnikom koji je već izabran u zvanje.

Sa Internacionalnog univerziteta u Novom Pazaru nisu odgovorili niti na jedno pitanje “Vijesti”.

Iz budžeta skoro 700.000 eura

Član 23 Zakona o visokom obrazovanju tretira uslove pod kojima se može osnovati i funkcionisati fakultet.

U članu 4 piše da je potrebno “obezbijeđeno akademsko osoblje koje je izabrano u akademsko zvanje po propisima Crne Gore, od kojih su najmanje tri nastavnika za osnovne studije, odnosno dva nastavnika za master studije, sa akademskim zvanjem, koji su zaposleni sa punim radnim vremenom”.

To pitanje je postavljano javno i kada je Fakultet za crnogorski jezik i književnost osnivan.

FCJK se finansira iz budžeta Crne Gore, pa je tako 2021. od države dobio preko 560 hiljada eura, u 2022. je dobio 542 hiljade eura, a za 2023. je opredijeljeno 688 hiljada eura.

U julu su na Univerzitetu Crne Gore povećane plate svim redovnim profesorima plata za 65,4 odsto, vanrednim za 71,5, a docentima za 65,3 procenta. U novembru je Vlada Crne Gore je plate na FCJK uskladila sa onima kakve imaju na UCG, u skladu sa Zakonom o zaradama o javnom sektoru.

FCJK je Vlada Crne Gore osnovala 2014. i on odgovara direktno Ministarstvu prosvjete. Ministarstvom je tada rukovodio Slavoljub Stijepović.

Akreditacija je odobrena u junu te godine, a na čelu Savjeta za visoko obrazovanje je tada bio prof. dr Sreten Savićević sa Mašinskog fakulteta. “Vijesti” su kontaktirale Savićevića, koji nije želio da komentariše proces tadašnje akreditacije.

Odluka Vlade je tada bila epilog sukoba dvije struje oko standardizacije crnogorskog jezika.

“Vijesti” su ranije pisale da su varnice među lingvistima počele tokom prvih pokušaja standardizacije crnogorskog jezika 2008. godine. Predvođeni profesoricama na Filozofskom fakultetu Rajkom Glušicom i Tatjanom Bečanović, dio lingvista nije pristajao na uvođenje arhaizama i lokalizama u standardni jezik, kao ni na sistemsku jotaciju. To je bio predlog druge grupe profesora, na čelu sa Čirgićem.

Kako se lingvisti nijesu mogli dogovoriti na sjednicama Savjeta za standardizaciju jezika, dva predloga stigli su pred komisiju Ministarstva prosvjete koju su činili profesori Milenko Perović, ukrajinska profesorica Ljudmila Vasiljeva i njen zagrebački kolega Josip Silić, koji su odlučili da standard bude Čirgićev predlog. Perović je kasnije postao predsjednik UO FCJK.

(Srdan Kosović/ Vijesti)