Šta je Hezbolah radio u BiH za vrijeme rata?
Tokom govora na sahrani Fuada Šukra (Fouad Shukr), visokog zvaničnika Hezbolaha koji je ubijen u izraelskom udaru na predgrađe Bejruta u utorak, lider te šiitske militantne organizacije Hasan Nasralah dotakao se i jednog „zanimljivog“ detalja iz bogate biografije stradalog oficira.
„Mučenik Fuad Šukr bio je vođa grupe koja je otišla u Bosnu da podrži muslimane početkom devedesetih“, rekao je Nasralah tokom govora.
O Šukrovom angažmanu u BiH nakon njegove smrti pisao je i „Majadin“, libanski medij blizak Hezbolahu, koji je naveo da se on od 1992. godine bavio spoljnih poslovima, kada je između ostalog „mentorisao omladinu koja je podržavala svoju braću u Bosni“.
Poznati britanski novinar Robert Fisk, koji je tokom rata često boravio u BiH, napisao je da je u borbama učestvovalo oko 150 pripadnika Hezbolaha, koji su bili među prvim dobrovoljcima sa Bliskog istoka koji su došli da podrže bosanske muslimane.
Veze Hezbolaha sa Armijom RBiH tokom rata u BiH nisu tajna. Na kraju krajeva, ta organizacija nikada nije pokušala da prikrije svoju podršku bosanskim muslimanima, a njihove akcije bile su dio šireg iranskog angažmana u sukobu na prostoru bivše SFRJ.
Od Bejruta do Sarajeva
Američki vazduhoplovni oficir i obavještajac Stiven O’Hern je svojoj knjizi o iranskoj Islamskoj revolucionarnoj gardi pisao da su pripadnici te elitne jedinice slali oružje i obučavali muslimansku vojsku tokom rata u BiH (1992-95), ali i Oslobodilačku vojsku Kosova (OVK) tokom Rata na Kosovu 1999. godine.
Iran je bio jedna od prvih zemalja koje su podržale vlasti u Sarajevu nakon izbijanja rata, zaobilazeći embargo na izvoz oružja na prostor tadašnje SFRJ koji je Savjet bezbjednosti UN uveo u septembru 1991. godine.
O’Hern navodi da je administracija američkog predsjednika Džordža Buša Starijeg (George Bush) bila protiv iranskog miješanja u BiH, te da je pod američkim pritiskom hrvatska zaplijenila iransko oružje koje je preko te zemlje trebalo da završi u rukama vojnika Armije RBiH.
Međutim, nekoliko godina kasnije, administracija Bila Klintona (Bill Clinton) je – iako se javno zalagala za poštovanje embarga – tajno podržala isporuku iranskog oružja muslimanskoj vojsci. Iranski operativci su u BiH slali ne samo puške i uniforme, već i protivoklopno naoružanje i lake prenosive raketne sisteme.
Kako navodi taj američki stručnjak, iranski specijalci ubrzo su se infiltrirali i u obavještajne strukture u Sarajevu, a sa njima su u BiH stigli i članovi Hezbolaha. Oni su se uskoro razvili bliske odnose sa visokim zvaničnicima vladajuće SDA, koji su opstali i u godinama nakon okončanja rata.
Kako je prije desetak godina pisao Gordon Baros, američki politikolog i stručnjak za Balkan, mnogi u američkom Stejt departmentu devedesetih godina su vjerovali da bi, ukoliko se Srbi i Hrvati otcijepe od BiH, ta zemlja postala „neodrživa krnja islamska država“ i „platforma za iranski terorizam“.
Prema navodima nizozemskog politikologa Cesa Vibesa, koji je pisao o vezama SAD i radikalnih islamista u Bosni, „Turska i Saudijska Arabija su tokom rata bile više nego spremne da isporuče oružje i da odvuku Izetbegovića od iranskog uticaja, ali je bosanska vlada bila daleko više usmjerena ka Iranu“.
Američki obavještajci u BiH došli su do istog zaključka. Robert Baer, agent CIA stacioniran u Sarajevu tokom rata, kasnije je tvrdio da je „vlada bosanskih Muslimana klijent Iranaca … Ako bi morali da naprave izbor između CIA i Iranaca, oni će uvijek izabrati Irance“.
Nije tajna da je Alija Izetbegović gajio simpatije prema iranskoj Islamskoj revoluciji iz 1979. godine, kao i prema osnivaču Islamske republike, ajatolahu Ruholi Homeiniju. Grupa njegovih bliskih saradnika je 1982. tajno otputovala u Iran kako bi učestvovali na islamskom seminaru, da bi nakon povratka u Jugoslaviju bili uhapšeni.
Prema izvještaju CIA do kog je došao američki novinaru Džejms Rajzen, sam Izetbegović je bio „bukvalno na [iranskom] platnom spisku“, a jednom prilikom je primio 500.000 dolara u gotovini od iranskih agenata. Zanimljivo je da je iranski ambasador u BiH bio jedini strani diplomata koji je pratio Izetbegovića tokom njegove predizborne kampanje 1996. godine.
Vjeruje se da je „čovjek za vezu“ sa Iranom u Sarajevu bio Hasan Čengić, Izetbegovićev čovjek od povjerenja zadužen za šverc oružja i zaobilaženje embarga. Nakon rata, Čengić je smijenjen sa mjesta zamjenika ministra odbrane, navodno pod američkim pritiskom. On je, međutim, nastavio da igra značajnu ulogu u SDA.
Međutim, on nije bio jedini oficir Armije RBiH koji je sarađivao sa Irancima. Nakon što su Amerikanci početkom 2020. ubili komandanta jedinice Kuds u okviru Islamske garde Kasima Sulejmanija, u medijima širom regiona osvanula je informacija da se tadašnji bošnjački član predsjedništva BiH Šefik Džaferović tokom rata u BiH sastajao upravo sa tim iranskim oficirom.
„Sulejmani je bio prisutan u BiH i kada su mudžahedini likvidirali Srbe odsjecajući im glave, sa čim je Džaferović bio upoznat, ali nije preduzeo nijedan korak da se počinioci tog gnusnog zločina privedu pravdi“, pisale su „Večernje novosti“ tom prilikom.
Izrael i Vojska RS
O dejstvima Izraela, prije svega obavještajnih službi iz te države, na teritoriji BiH tokom rata zna se značajno manje, ali je poznato da je Tel Aviv u određenoj mjeri podržavao Vojsku Republike Srpske (VRS).
U nizozemskom izvještaju o Srebrenici iz 2002, na kom je između ostalih radio i Ces Vibes, navodi se da je Mosad na tom prostoru bio posebno aktivan, kao i da su Izraelci VRS snabdijevali artiljerijskom municijom.
O prisustvu izraelskog oružja u Srbiji i RS pisao je i američki istoričar Adam Garfinkl, koji je podršku jevrejske države Srbima povezao sa zajedničkim stradanjem dva naroda tokom Drugog svjetskog rata, kao i činjenicom da su mnogi Hrvati i Muslimani pristupili vojnim formacijama koje su ratovale na strani nacista.
