To je bio jedini “ustanak iza frontova”, odnosno jedini ustanak u nekoj državi okupiranoj od Centralnih sila tokom cijelog Velikog rata.
Ustanku je prethodilo četovanje, a nastavilo se i po njegovom ugušenju. Izbijanju ustanka doprinijelo je više faktora, a na prvom mjestu brutalan režim u okupiranim oblastima. Neposredan povod ustanka je mobilizacija koju su bugarske vlasti htjele da izvrše na teritoriji Toplice.
Komandanti su na današnji dan, 21. februara 1917. godine u selu Obilić (Bojnik) kod Leskovca vijećali i glasali o dizanju ustanka.
Masovni ustanak je trajao od 24. februara do 25. marta. Ustanička vojska od oko 15.000 boraca sručila se u rano proljeće 1917. godine sa planina u ravnice i okupatorske garnizone, zarobila oko 1.000 bugarskih vojnika i oslobodila veliki dio južne Srbije. Najveće borbe su vođene u dolini južne Morave, na Kopaoniku i na sjeveru Kosova. Bilo je borbi i u drugim dijelovima Srbije. Da bi ugušile ustanak, Centralne sile su morale sa drugih frontova povući čitave divizije.
Opštim narodnim ustankom je stvorena takozvana Toplička slobodna republika, koja je trajala mesec dana. Obuhvatala je teritoriju Toplice, Jablanice, Jastrepca, istočnih i srednjih predjela Kopaonika.
Ofanzivom Centralnih sila i strahovitim represalijama u proljeće 1917. godine “toplička država” je slomljena. U samom topličkom okrugu do temelja je uništeno 55 sela.
Uprkos svemu, preostale ustaničke čete su nastavile borbe. Tokom ustanka došlo je do sukoba ustaničkih vođa Koste Vojinovića Kosovca, koji je organizovao ustanak, i Koste Milovanovića Pećanca, kojeg je poslala srpska Vrhovna komanda da preuzme vođstvo. Neki smatraju da je njihov sukob “odsjaj sukoba Crne (Apisove) i Bijele (kraljeve) ruke”.
Do jeseni 1917. godine komitske čete su nastavile borbe širom Srbije. U jesen 1917. godine Toplički ustanak je konačno ugušen u krvi: okupatorski vojnici, najviše bugarski, ubijali su ne samo posljednje učesnike pobune, nego i žene, djecu i starce.
Ostali događaji na današnji dan
1848. – U Londonu objavljen Manifest komunističke partije, koji su napisali Karl Marks i Fridrih Engels;
1893. – Rođen Andres Segovija, španski gitarista, najveći majstor tog instrumenta u 20. vijeku, jedan od prvih gitarista koji je tehniku gitare prilagodio polifoničnim djelima;
1941. – U avionskoj nesreći poginuo kanadski fiziolog Frederik Grant Banting, koji je s Čarlsom Bestom 1921. izolovao insulin. Godine 1923. dobio je Nobelovu nagradu za medicinu, koju je podijelio sa svojim saradnikom Džonom Meklaudom;
1946. – Rođen Alan Rikman, britanski glumac i reditelj. Svjetsku slavu mu je donio serijal filmova u mladom čarobnjaku Hariju Poteru. U serijalu od 8 snimljenih filmova, Rikman igra ulogu jednog od najomraženijih profesora u knjizi – Severusa Snejpa;
1947. – Američki pronalazač Edvin Herbert Lend u Njujorku demonstrirao prvu instant-kameru, polaroid;
1974. – U Skupštini SFRJ usvojen novi Ustav kojim su definisane promjene u odnosima federacije i federalnih jedinica i ustrojstvo federalne zajednice. Republike su praktično postale nacionalne države, a autonomne pokrajine Kosovo i Vojvodina konstitutivni elementi federacije, čime je njihova veza s Republikom Srbijom svedena na minimum;
2021. – Umro Zlatko Saračević, jugoslovenski i hrvatski rukometaš i trener.
Srpskainfo
