Na glasačkom listiću za predsjedničke izbore u Bjelorusiji je pet imena. Organizovano je i prevremeno glasanje koje traje od 21. januara, i završilo se 25. januara.
Centralna izborna komisija (CIK) Belorusije registrovala je pet predsjedničkih kandidata:
aktuelni predsjednik Republike Bjelorusije Aleksandar Lukašenko
predsjednik Republikanske partije rada i pravde Aleksandar Hižnjak
predsjednik Liberalno-demokratske partije Bjelorusije Aleg Gajdukevič
individualni preduzetnik Ana Kanapatska
prvi sekretar Centralnog komiteta Komunističke partije Bjelorusije Sergej Sirankov
Na osnovu rezultata predizbornih anketa 82,5 odsto Bejlorusa glasaće za aktuelnog predsjednika Aleksandra Lukašenka koji je na vlasti 31 godinu.
Opozicija: Izbori su farsa
Izbori, koje opozicija opisuje kao “farsu”, dolaze četiri i po godine nakon prethodnih predsjedničkih izbora u Belorusiji, koji su izazvali proteste širom zemlje zbog optužbi za krađu glasova, a bili su praćeni brutalnim represijama.
Godine 2020, optužbe za izbornu prevaru izazvale su višemjesečne demonstracije, na kojima su stotine hiljada Bjelorusa izašle na ulice. Vlasti su uhapsile više od 35.000 ljudi, od kojih su mnogi mučeni u pritvoru ili primorani da napuste zemlju.
Od tada, Lukašenkov režim, uz podršku Vladimira Putina – koga Minsk zauzvrat podržava u sukobu u Ukrajini – pojačao je represiju čak i nad najmanjim činovima neslaganja, optužujući kritičare za ekstremizam i terorizam zbog akcija poput ostavljanja kritičnih komentara na društvenim mrežama ili praćenja takozvanih ekstremističkih Telegram kanala.
Uz nezavisne medije ućutkane i kriminalizaciju neslaganja, zapadni zvaničnici i opozicija u egzilu najavili su bojkot izbora.
– Ono što u demokratskom svijetu zovete izborima nema nikakve veze s ovim događajem u Bjelorusiji. To je više nalik ritualu za diktatore kada sami sebe ponovo postavljaju na vlast – rekla je liderka opozicije u egzilu Svetlana Tihanovska, govoreći ove nedjelje u Davosu.
Da li će biti protesta
S obzirom na to da Lukašenkove bezbednosne službe čvrsto kontrolišu zemlju, ovog puta se ne očekuju protesti.
– Sada nije trenutak da bjeloruski narod izađe na ulice ili organizuje vidljive pobune, jer je nivo represije jednostavno previsok – kaže ona.
Nasilno gušenje protesta, i nepoštovanje ljudskih prava učinilo je Lukašenka parijom na Zapadu, što ga je približilo Moskvi i sve više svelo Minsk na vazalnu državu Rusije. Zavisnost koja se pokazala korisnom za Putina kada je Bjelorusija poslužila kao baza za početak sukoba u Ukrajini u februaru 2022. godine.
Dolazak Trampa i podrška Rusiji
Lukašenko je otvoreno podržao Rusiju, nedavno izjavivši da Bjelorusija posjeduje rusko nuklearno oružje i da se nada da će ugostiti najnoviji ruski hipersonični balistički projektil Orešnik.
Međutim, s dolaskom Trampove administracije i rastućim očekivanjima o pregovorima o prekidu vatre u Ukrajini, posmatrači kažu da Lukašenko takođe pokušava da obnovi odnose sa Zapadom.
U opreznom potezu koji nagovještava napore da se ublaži izolacija Bjelorusije, Lukašenko je od prošlog jula pomilovao rijetkih 250 političkih zatvorenika, iako je oko 1.250 njih i dalje u zatvoru.
“Pokušaj za dijalog sa Zapadom”
Takođe je omogućio ograničen pristup zatvorima za dvoje najpoznatijih opozicionih lidera, Mariju Kalesnjikovu i Viktora Babarika, koji su skoro dvije godine bili izolovani bez kontakta sa spoljnim svijetom.
Artem Šrajbman, bjeloruski politički analitičar i nerezidentni saradnik u Karnegi zadužbini za međunarodni mir komentarisao je taj potez.
– Pomilovanja izgledaju kao pokušaj Lukašenka da otvori dijalog sa Zapadom, ne nužno u očekivanju trenutnog ukidanja sankcija, već barem da procijeni da li je moguće njihovo ublažavanje ili ukidanje u budućnosti – kaže on.
Govoreći o mogućnosti mirovnih pregovora u Ukrajini, Šrajbman je rekao da “Lukašenko ne bi želio da njegov režim bude izostavljen ako počne neka vrsta detanta u regionu”.
Predvodnik Lukašenkove PR kampanje je Roman Protaševič, bivši disidentski bloger koji je uhapšen 2021. godine kada su bjeloruske vlasti prisilile njegov let Rajanera od Atine do Vilnjusa da sleti na aerodrom u Minsku 23. maja. Nakon što ga je Lukašenko pomilovao, Protaševič sada igra ulogu pokajničkog prebjega, osuđujući svoje bivše saveznike dok hvali navodnu dobročinstvo beloruskog diktatora.
“To je testiranje demokratije”
Bjeloruska opozicija pozvala je Zapad da se ne zavarava onim što su opisali kao Lukašenkovu „uobičajenu igru uoči takozvanih izbora“ s ciljem da dobije ustupke od EU.
Tihanovska – čiji muž, Sergej, i dalje iza rešetaka u Bjelorusiji – rekla je da oslobađanja, iako dobrodošla, ne predstavljaju popuštanje represije jer se ljudi i dalje svakodnevno hapse.
– To nije promena politike, to je testiranje demokratije. Pogledajte, oslobodim 20 ljudi, da li vam je to dovoljno? Da li ste spremni da ukinete sankcije? Da li ste spremni da me priznate? Ne? U redu, još 20 – rekla je.
Lukašenkovi najnoviji pokušaji liče na njegov dugogodišnji obrazac povremenog flertovanja s Evropom kako bi se odupro potpunom ujedinjenju s Rusijom, kažu stručnjaci.
Šrajbman, politički analitičar, rekao je da, iako se trenutni režim čini stabilnim, Lukašenko ostaje zabrinut zbog toga šta bi kraj rata u Ukrajini mogao značiti za njegovu poziciju i da li bi prekid sukoba mogao omogućiti manje ometenu Moskvu da dodatno učvrsti svoju vlast nad Minskom.
– Pritisak iz Rusije, ako se pojavi takva mogućnost, nesumnjivo bi zabrinuo Lukašenka, jer je zemlja već u stanju značajne zavisnosti, što bi na kraju moglo rezultirati time da izgubi kontrolu nad nacijom. Kao i svaki autokrata, on teži potpunoj vlasti – rekao je, piše Blic.
