Povici iz gomile nisu bili samo prikaz entuzijazma prema Vajdelovoj, oni su neosporan znak sve otvorenijeg radikalizma stranke i njenih lidera.
Alis Vajdel predvodi krajnju desnicu u Njemačkoj
Uprkos svojoj ekstremnoj politici, a možda baš zbog nje, AfD je dobio podršku jednog od pet njemačkih glasača, čime je dupliran broj glasova koji je ova stranka osvojila 2021. godine.
Ovo znači da je krajnja desnica ostvarila najbolji rezultat ikada na saveznim izborima od Drugog svjetskog rata. Imajući u vidu krizu koja prožima Evropu od izbora američkog predsjednika Donalda Trampa i s obzirom na porast desničarskog populizma od Rima do Beča i Budimpešte, uspjeh desnice u Njemačkoj samo je doprinjeo trendu koji se širi Starim kontinentom.
– Bio je to istorijski uspjeh – poručila je Vajdelova.
Mantra “Alice für Deutschland” je igra riječi koja podseća na “Alles für Deutschland”, ili “Sve za Njemačku” – frazu koju su koristili nacisti.
Ovo nije prvi put da članovi AfD-a koriste nacistički slogan. Jedan od najekstremnijih lidera AfD-a Bjern Heke, koji je na čelu stranke u istočnoj državi Tiringiji, kažnjen je prošle godine sa 13.000 evra zbog korišćenja fraze koja je zabranjena u Njemačkoj na predizbornom skupu.
U Vajdelovoj, koja je postala nacionalna figura AfD-a, stranka je pronašla sredstvo da predstavi relativno prijatno javno lice, a da ličnost ostane ekstremna.
Vajdelova se očigledno ne uklapa u kalup desničarskog radikala. Ali njen put od konzervativne ekonomistkinje do krajnje desničarske liderke liči na put same stranke jer je godinama postajala ekstremnija. Kako je rezultat izbora pokazao, veliki dio nemačkog biračkog tijela učinio je isto.
Od “Goldman Saksa” do ekstremne desnice
Karijera koju je Vajdelova ostvarila u međunarodnim finansijama obično nije dio CV lidera nacionalističke partije.
Rođena je u gradu Giterslou na zapadu Njemačke, studirala je ekonomiju u Bajrojtu, a zatim je radila kao finansijski analitičar za “Goldman Saks” u Frankfurtu, a kasnije za “Credit Suisse” i “Alijanc” u Njemačkoj, Kini, Singapuru i Hong Kongu.
Čovjek koji ju je savjetovao za doktorsku disertaciju bio je ekonomista Peter Oberender, koji vjeruje u stroga slobodna tržišta i pomogao je u osnivanju stranke koja je bila preteča AfD.
Vajdelova se pridružila AfD-u 2013. nedugo nakon njenog osnivanja. U to vrijeme AfD je bila stranka koju je osnovala grupa profesora ekonomije koji su se, usred evropske ekonomske krize, protivili evru i finansijskoj pomoći zemljama opterećenim dugovima. Na saveznim izborima 2013. AfD je osvojio 4,7 odsto glasova, nešto ispod cenzusa od pet odsto za osvajanje poslaničkih mjesta.
AfD je počeo da se prebacuje na antiimigrantsku politiku tokom neviđenog priliva izbjeglica iz Sirije i drugih dijelova Bliskog istoka 2015. Radikalno-desničarske figure su se sjatile u stranku, vidjeći u njoj sredstvo za pokretanje ekstremno desničarskog pokreta, i potisnuvši mnoge osnivače.
Početkom 2017. godine, kada je Vajdelova bila u upravnom odboru AfD, ekstremno desničarski Heke je održao govor pozivajući Njemce da zaborave nacističku prošlost ili, kako je rekao, da urade “zaokret od 180 stepeni u politici sjećanja”, istovremeno kritikujući memorijal za Holokaust u Berlinu.
– Mi Njemci, naši ljudi, jedini smo narod na svijetu koji je postavio spomenik srama u srcu svog glavnog grada – rekao je on.
Govor je izazvao ogroman bijes u Njemačkoj, a odbor AfD je odlučio da izbaci Hekea iz stranke.
Kasnije te godine, antiimigraciona politika stranke pomogla joj je da osvoji prva mjesta u parlamentu sa 12,6 odsto glasova. Kako se partija radikalizovala i postajala popularnija, Vajdelova se prilagođavala.
Na pitanje u nedavnom intervjuu da li je pokušaj izbacivanja Hekea bio greška, ona je odgovorila: “Naravno”.
Još jedan znak radikalizacije Alis Vajdel došao je nakon što je prošle godine istraga otkrila da su članovi stranke prisustvovali sastanku desničarskih ekstremista na kojem se raspravljalo o “master planu” za deportaciju migranata.
“Da li vam to zvuči kao Hitler?”
Vajdelova je sada zaštitno lice AfD i obožavaju je mnoge pristalice.
Međutim, malo je vjerovatno da će postati jedini vođa stranke u kojoj dominiraju muškarci i koja promoviše tradicionalnu porodicu.
Ona se identifikuje kao lezbijka, živi u Švajcarskoj sa ženom sa Šri Lanke. Zajedno odgajaju dva usvojena dječaka.
Jedna poslanica AfD iz istočne Njemačke rekla je za “Politiko” da prisustvo Alis Vajdel na vrhu liste omogućava stranci da napravi prodor među mladim ljudima.
Njen nekonvencionalan profil omogućava joj da negira optužbe da je stranka netolerantna ili krajnje desničarska.
– Da li vam to zvuči kao Hitler? Hajde! – napisao je američki milijarder Ilon Mask o Vajdelovoj u tekstu za nemački list “Welt am Sonntag”, u kojem je podržao AfD.
Podrška ljudi poput Maska i desničarskih populista u SAD i Evropi takođe je obezbjedila neočekivani podsticaj za Vajdelovu i njenu stranku, dajući im legitimitet koji im je dugo nedostajao kod kuće.
Tokom predizborne kampanje, Vajdelova je otputovala u Budimpeštu da se sastane sa mađarskim premijerom Viktorom Orbanom.
Ona je takođe razgovarala sa američkim potpredsjednikom Džej Di Vensom na marginama Minhenske bezbjednosne konferencije, gdje je Vens kritikovao evropske centrističke partije i savjetovao nemačke lidere da rade sa AfD umjesto da održavaju “zaštitni zid” oko stranke.
Ova novootkrivena podrška iz inostranstva dolazi u vrijeme kada desničarski populizam cvjeta sa obje strane Atlantika.
To je odraz izvanredne pozicije u kojoj se Vajdelova sada nalazi: prihvaćena je na mjestima gdje su ona i AfD dugo bili izbjegavani, prenosi Blic.
– Nikada nismo bili jači – poručila je ona.
