Ime Kalipso na grčkom znači prikrivena, ona koja skriva. Apokalipsa je riječ koja takođe skriva ovo ime, a znači “sve otkriveno” poslije božanskog velikog bijesa.
Kalipso je, prema hroničarima, morska nimfa nestvarne ljepote, ponekad prikazana i kao morska sirena, žena sa ribljim repom. Ona je zavela avanturistu, ratnika Odiseja na početku njegovog putovanja i držala ga omađijanog sedam godina na svom ostrvu. Noću je Odisej vodio ljubav s nimfom, a preko dana patio za svojom suprugom Penelopom. Ganut njegovom tugom, vrhovni grčki bog Zevs naređuje Kalipso da pusti Odiseja sa ostrva.
Mnogo kasnije, krajem XVIII vijeka, Kalipso se pojavljuje na drugoj strani Atlantskog okeana, ali kao vrsta popularne muzike na ostrvima Antila. Kalipso je posebno omađijala narod ostrva Trinidad. Muzikolozi su otkrili da je kalipso nastao od muzičke forme kaiso, koja je postojala u Nigeriji i Kongu. Uz veseli ritam, muškarci i žene su plesali podvlačeći se ispod grane, koju su poput lestvice sve niže spuštali članovi plemena. Plešući, najbolji igrači su se provlačili ispod vrlo nisko postavljene grane, tako da ne padnu na zemlju. Pobjednik je bio onaj ko bi posljednji pao.
Robovi iz Konga i Nigerije dovezeni su u Trinidad, gdje se njihov kaiso zvučno preinačio u kalipso. Kao što su se takmičili podvlačeći se ispod grane, kalipso pjevači i igrači, kalipsonijani, počeli su da se takmiče i u pjevanju pjesama. U zaraznom ritmu pripovijedali su neobične priče.
Ostrvo nimfe Kalipso i ostrvo Trinidad povezuje tajna atlantska kultura. Tako je kalipso muzika postala oznaka tropikalističkog stila iz kog su stvoreni brojni stilovi poput soka muzike ili mamba. Dominiraju udaraljke, naročito vrlo popularni metalni doboš, sličan zvuku marimbe, na kom se svira specijalnim palicama.
Do pojave legendarnog pjevača Harija Balafontea malo ko u svijetu je znao šta je to kalipso muzika. Belafonte je porijeklom bio sa Jamajke, a rodio se u Njujorku. Kada je 1956. godine snimio album “Kalipso” muzička zaraza je preplavila čitav svijet. Na tom albumu nalaze se neki od najvećih kalipso hitova poput “Day O” ili “Jump in the line”, “Man smart, woman smarter”.
U isto vrijeme holivudska filmska zvijezda snima film na Trinidadu. Saznaje za lokalne kalipso legende Lord Kičenera i Majti Sperou, što rezultira famoznim albumom “Calypso is like so”. Danas je u okviru world music scene kalipso muzika jedna od najpopularnijih latino žanrova. Trinidad je sa svojim kalipso karnevalima jedna od najpopularnijih destinacija na svijetu.
Ono što se desilo u Beogradu početkom devedesetih, kada se istovremeno pojavljuje kultna predstava “Trinidad” i pokret tropikalizam, dio je lične zaostavštine eks “Heroja” Milutina Petrovića i moje malenkosti. Nas dvojica smo zajedno radili art rok muziku krajem osamdesetih. Potom su “Heroji” prestali da postoje, a ja i Milutin smo krenuli tragom kalipso. Na mene je posebno uticao brazilski tropikalizam i kolumbijska kumbija, autori kao što su Čiko Buarke, Kaetano Velozo, Rodolfo sa orkestrom Tipika. Dovoljno je poslušati “Mediteran” i “Tropikalizam” da se čuju uticaji.
Milutin mi je jednom donio ploču Roberta Mičama. Obožavao je njegov holivudski kalipso. Sa Nebojšom Pajkićem osmislio je predstavu “Trinidad”, u kojoj su Mičamove kalipso numere prepjevane na srpski. Hit Džoni Tandersa i Peti Paladin iz 1988. godine “She wants a mambo” Milutin je preradio u kultnu pjesmu “Ona hoće mambo”, koju pevaju Bane Vidaković i Branka Katić, te Ivana Mihić. Album sa muzikom iz predstave danas je kultni.
Naša tropska faza se svakako isplatila i ostavila trag. Sve je to, naravno, ostalo prikriveno, baš kako i treba pod okriljem božanske Kalipso.
Autor: Vladimir Đurić Đura
Srpskainfo
