Stefan Uroš III Dečanski i njegov sin Stefan Uroš IV Deušan, podigli su ovaj manastir za nepunih 20 godina, počev od 1327.
Finalni vajarski radovi i freske završene su 1348. godine, a na njima je radio veći broj vajara i freskopisaca. Dvojici se znaju imena, neimaru Vitu Kotoraninu i Grešnom Srđu. Grešni Srđ je uklesao svoje ime na jednom stubu na kapeli Svetog Dimitrija. Uklesavanje sopstvenog imena je u to vrijeme bio veliki grijeh, jer se u vizantijskom periodu freskopisanje pripisivalo samom Bogu, a autor je bio samo njegova materijalna ruka.
Grešni Srđ je svakako, kao i Vito, dolazio iz Dalmacije ili iz Grčke, sa Hilandara, gdje je takvo ime bilo popularno, kao varijanta staroetrurskog, kasnije latinskog imena Sergei ili Sergius, što je označavalo čuvara ili pratioca.
Priču o zidanju Visokih Dečana, ali i istorijskim dešavanjima u 14. vijeku viđenih kroz živote trojice junaka, Vite, Grešnog Srđa iz Hilandara, te bunardžije Vidoja, neimara ovog manastira, ispričao je Branislav Janković u svom romanu „Zidanje ambisa“.
Istoričari umjetnosti pripisuju Grešnom Srđu nekoliko freski remek djela koje se nalaze u Crkvi Hrista Pantekratora u Visokim Dečanima. Među njima su Rođenje Hristovo, Raspeće Hristovo i Vaskrsenje Hristovo. Više od hiljadu freski u Dečanima smatraju se pravoslavnom biblijom u slikama, neka vrsta preteče stripa za edukaciju vjernika.
Na živopisu “Rođenje Hristovo” prikazan je božiji sin u rukama majke, zaštićen u neobičnoj pećini, koju čuvaju anđeli, ali i jedan vo i jedan magarac. U blizini te freske, sličnim akvamarin plavim bojama, oslikane su i dvije famozne ikone, koje stoje jedna iznad druge. Gornja je “Raspeće Hristovo” , a donja “Vaskrsenje”, koja je ispod kupole. Ono što je Grešni Srđ oslikao na ove dvije freske zbunjuje i zapanjuje brojne istraživače umjetnosti. Na prvoj fresci Hrist je proboden na krstu i iz njegove rane teče mlaz rozikaste krvi, koja pada u pehar koji se nalazi ispod krsta, što govori da je autor bio svjestan legendi o svetom gralu i da je želio to da naglasi, budući da je već bio “grešan”. Sa lijeve strane se nalazi dvanaest apostola, među kojima je Juda prvi do Hrista. Sa desne strane nalaze se Hristove učenice, među kojima je bila i Marija Magdalena.
Hristove sljedbenice, kojih je bio veći broj, ostale su u istoriji obavijene velom tajni, ali freska u Dečanima nedvosmisleno stavlja do znanja svima da su one postojale. Iznad Hrista su arhanđeli, a sa lijeve i desne strane u uglovima personifikacije Sunca i Mjeseca. Međutim, brojni publicisti i ufolozi smatraju da se radi o svemirskim brodovima.
Jedan od velikih propagatora ideje da se na fresci jasno vide dva vanzemaljska objekta u letu bio je Erih Fon Daniken, koji je zbog pomenute freske bio u Dečanima. Dva čudna objekta u uglovima protumačio je kao “anđele u svemirskim brodovima”. Slavni TV serijal “Drevni vanzemaljci” posvetio je ovoj fresci čitavu emisiju.
Do Denikena je ova ideja dospjela preko teksta Vjačeslava Zajceva “Posjetioci iz kosmosa”. Zajcev je objavio svoj tekst u listu ruske emigracije u Francuskoj, koji se zvao “Sputnik”. On pokušava da dokaže da su određena umjetnička djela zapravo svjedočanstva da su Zemlju posjetili gosti iz svemira, pa tako govori i o fresci iz Visokih Dečana. Zajcev tvrdi da se na fresci jasno vide dva neidentifikovana leteća objekta, čiji je oblik aerodinamičan i koje idu na mlazni pogon. Drugi anđeli, koji s neba gledaju ovaj prizor, prekrivaju oči i uši i posrću u strahu da će zbog sile letjelica oslepiti ili ogluviti. Niže su predstavljene dvije grupe ljudi na čijim se licima vide zbunjenost, strah i panika.
Zajcev piše i o fresci “Vaskrsenje Hristovo”, koja se nalazi ispod raspeća. Po njemu, na njoj se jasno vidi kako Mesija stoji u raketi spremnoj za polijetanje. Sličnost te letjelice s današnjim raketama je savršena, naročito ako se imaju u vidu dva stabilizatora. Desnom rukom Hrist pokušava da podigne jednog muškarca koji je pao na zemlju, vjerovatno prilikom polijetanja rakete ka kraljevstvu nebeskom. U blizini Hrista nalaze se nekakvi radnici sa neobičnim alatkama, kojima su, može biti, opravljali vasionski brod.
Misterije freski Grešnog Srđa u Visokim Dečanima tek čekaju svoje prave tumače. Za pravoslavne hrišćanske vjernike sve je regularno i sve je u domenu dozvoljenih kanona. Postoji još jedna legenda koja manastir Visoki Dečani stavlja u red čudotvornih mjesta. To je legenda o plamenu svete Jelene Dečanske.
U manastriu Visoki Dečani nalaze se mošti svete Jelene Dečanske, kćerke kralja Milutina i sestre Stefana Dečanskog. Prema staroj legendi, kada je turska vojska 1692. godine osvojila ovaj kraj i pokušala da Dečane pretvori u džamiju, iz groba svete Jelene se podigao silovit plamen koji je zaustavio vojsku i sačuvao srpsku bogomolju.
Autor: Vladimir Đurić Đura
Srpskainfo
