Naime, Britanci su nakon završetka Drugog svjetskog rata 1947. godine postigli dogovor da nekadašnja Burma postane nezavisna unija, podržavajući prije svega multietničnost ove zemlje. Od tada pa do danas ovom zemljom se vode sukobi čije posljedice su nesagledive po ovu državu.
Mijanmarske oružane snage borile su se protiv raznih pobunjeničkih grupa od zvaničnog sticanja nezavisnosti 1948. godine. Ove borbe na početku nisu se mnogo razlikovale od borbe u rovovima prije 100 godina. Sukobi su bili niskotehnološki, uglavnom rezultirajući beskonačnim borbama kopnenih snaga za teritorije u spornim pograničnim regijama. Posljednjih godina vojska, zahvaljujući podršci izvana, koristi i vazdušne napade. Ovi sukobi najvećim dijelom su zasnovani na etničkoj i vjerskoj podijeli. Naime, najveći broj od preko 130 etničkih grupa pripada budizmu 88 posto, muslimana je 6, a hrišćana 4 posto. Upravo ovdje se krije jedan od ključnih uzroka sukoba.
Narod Rohindža, koji je većinski muslimanski narod (suniti), jedan je od najugroženijih naroda svijeta. U ovom trenutku procjene su da je više od milion smješteno u izbjegličkim kampovima van Mijanmara. Najveći broj je u Bangladešu. Ono što ovaj narod čini jedinstvenim jeste i činjenica da je to najveća zajednica koja nema državljanstvo.
Progon Rohindža u Mijanmaru datira još iz sedamdesetih (XX vijek). Godine 1978. mijanmarska vojska pokrenula je operaciju „Zmajski kralj“ u mijanmarskoj saveznoj državi Rakhine. Od tada je narod Rohindža redovito progonjen od strane vlade i budističkih nacionalista. Počevši od kraja 2016. godine do danas narod Rohindže suočava se s dodatnom represijom, etničkim čišćenjem i masovnim zločinima koje je pokrenula mijanmarska vojska, što je rezultiralo jednom od najvećih svjetskih izbjegličkih kriza.
Teror nad ovim narodom je tako sveobuhvatan i brutalan da ga mnoge prestižne svjetske organizacije, uključujući UN, smatraju genocidom. Najveći egzodus dogodio se 2017. godine kada je više od 700.000 Rohindža izbjeglo u Bangladeš, a nešto manje u Indoneziju, Maleziju, Tajland. To je bio samo nastavak priliva izbjeglica koje je započeto prije nekoliko decenija.
Ovom zemljom na jugozapadu Azije vojna diktatura upravlja brutalno više od 50 godina zahvaljujući kojoj su skoro postali potpuno izolirani od ostatka svijeta. Nakon 2011. godine vojna hunta je pristala uvesti demokratiju i dopustiti višestranački sistem što je dovelo do porasta ekstremizma s obje strane, a što vojna hunta koristi kao alibi da 2021. godine, u februaru, ponovo ukine demokratski izabranu vlast i uhapsi Aung San Suu Kyi, koja je bila premijerka. Iako je Suu Kyi, pored mnogih međunarodnih nagrada i priznanja, dobitnica i Nobelove nagrade za mir, tokom svog mandata kao državne savjetnice, odnosno tzv. premijerke bila je ošto kritikovana zbog svog nedjelovanja i šutnje po pitanju progona Rohindža.
Ona je mijanmarska političarka, kćerka Aung Sanga, koji se smatra ocem moderne mijanmarske vojske, koja je 1988. predvodila prodemokratsku revoluciju, koju je vojska ugušila u krvi. Njena partija je na izborima 1990. osvojila preko 80% glasova, no vojska je poništila rezultate izbora. Prije izbora stavljena je u kućni pritvor, gdje je većinu vremena provela sve do kraja 2010. godine, potpuno odvojena od vanjskog svijeta. Na izborima 2012. godine njena stranka je osvojila preko 85% glasova.
Iako se 2011. godine vojna hunta odrekla vlasti, i dalje je držala ogromnu moć u svojim rukama. U Ustav Mijanmara je unijela članove o minimalnom broju vojnih predstavnika u parlamentu te su tako obezbijedili pozicije svojim ljudima u medijima, državnim firmama, vjerskim strukturama, ali i zadržali ključna ministarstva. Novi sukobi započinju 2017. godine kada u avgustu ARSA (Vojska spasenja Rohindži) preuzima odgovornost za napad na policijske i vojne položaje, što Vlada iskorištava za novi talas napada i istrebljenja članova ove zajednice. Nakon što je uništeno više stotina sela, procjene su da je više od 700.000 ljudi napustilo Mijanmar.
Trenutno ne postoje relevantna istraživanja koja govore o šteti ratovanja. Na stotine hiljada poginulih, milion raseljenih, privreda u katastrofalnom stanju ovu zemlju su učinile jednom od najnerazvijenijih zemalja svijeta. Ono što posebno brine jesu podaci Kancelarije za drogu i kriminal Ujedinjenih nacija (UNODC) da je ova zemlja 2024. godine postala prva u svijetu po proizvodnji opijuma. Ono što dovoljno otežava kontrolu proizvodnje opijuma jeste interes mnogih da se ona održi. Postoje izrazite potrebe za ilegalnu proizvodnju droga kako vojne hunte, tako i etničkih oružanih grupa, jer svi imaju korist od toga.
Geopolitička situacija dodatno komplikuje sukob. Dok zapadne zemlje osuđuju vojni režim i nameću sankcije, Kina i Rusija nastavljaju da podržavaju huntu. Kina koristi Mijanmar za strateške projekte unutar inicijative „Pojas i put“, dok Rusija obezbjeđuje vojnu opremu, uključujući avione i protivvazdušne sisteme. U isto vrijeme, resursi poput dragocjenih minerala i žada završavaju na kineskim crnim tržištima. Ovaj sukob ne privlači svjetsku pažnju ni blizu kao rat u Ukrajini, odnosno u Gazi. Zapadne zemlje su diplomatske napore oko Mijanmara uglavnom prebacile na regionalnu Asocijaciju zemalja jugoistočne Azije ASEAN, koju čini 10 država, ali vojna hunta je odbacila pokušaje ove asocijacije za rješavanje krize.
Autor je Vedran Francuz, sociolog/Srpskainfo
