Početak četvrte decenije postojanja, Sarajevo film Festival počinje jednako ambiciozno kao i dosad po pitanju gostiju i programskih celina, a znatno lošije po pitanju organizacije i izbora filmova. Organizacioni tim 31. izdanja festivala – SFF je inače startovao iste one 1995. godine kada je stao rat u ovom gradu, na šta nas podseća kratki klip pred svaku festivalsku projekciju, što nosi posebnu težinu i emociju u godinama novih sukoba i razaranja u različitim krajevima sveta – svojski se potrudio da ponovo obezbedi relevantne goste, a nekima od njih i da uruče priznanje Počasno Srce Sarajeva za dosadašnju svesrdnu podršku. Reditelj i pisac Paolo Sorentino, glumci Rej Vinston, Vilem Defo i Stelan Skarsgard, samo su neki od njih.
Prvih festivalskih dana, svu pažnju definitivno je „ukrao“ upravo vremešni ali dobrodržeći švedski glumac Stelan Skarsgard, koji je odigrao i primećenu glavnu ulogu u filmu sjajnog Joakima Trira Sentimentalne vrednosti. Nakon projekcije, Skarsgardu je Srce Sarajeva uručio Mirsad Purivatra, predsednik Obala Art Centra, osnivač i organizator Festivala, koji je podsetio da je glumac prvi put bio 2009. u bosanskohercegovačkoj prestonici, kada je govorio o svojoj ljubavi prema Sarajevu i Festivalu koji, prema njegovim rečima, „ostaje nepokolebljiv u svom cilju da istakne teme od velikog značaja, potcrtane intenzivnom žudnjom za životom“.
Na sve to, Skarsgard se setio da je jedan od njegovih sinova tada bio beba, što ga je navelo na razmišljanje kako vreme brzo i neumitno prolazi, ali da nagradu za životno delo ipak doživljava kao novi početak, a nikako kraj ičega. Iako nije bio mnogo rečit, publika ga je pozdravila ovacijama.
SFF širi svoje prikazivačke kapacitete, jer su kvalitetne projekcije bile čak i u konferencijskim dvoranama, što nije zanemarljiv podatak
Festivalski programi odvijaju se po proverenoj matrici kombinovanja regionalnih filmova u takmičarskim i svetske kinematografije u pratećim celinama, što je odličan balans i pravi pokazatelj gde se ostvarenja iz naše neposredne blizine nalaze u odnosu na ostatak sveta. Čini se da festival širi nadalje i prikazivačke kapacitete, jer su kvalitetne projekcije bile čak i u konferencijskim dvoranama, što nije zanemarljiv podatak koji bi ostao bez pohvale.
Ono na čemu je Festival ove godine insistirao jeste prelazak na „zelenu agendu“, što podrazumeva manje korišćenje papira, te su prvo ukinute štampane akreditacije za gotovo sve, a pogotovo za novinare. Fizičke akreditacije zamenili su tako kodovi, koji uslovljavaju prvo upotrebu i nošenje mobilnih telefona, a zatim i povezivanje s festivalskom aplikacijom koja, barem tokom prva tri dana, nije uopšte radila, te samim tim nije bilo moguće preko nje ni koristiti akreditaciju. Malo je reći da je to izazvalo konfuziju među akreditovanim novinarima, ali i među zaposlenima i volonterima Festivala, koji su se dobrano trudili da te probleme brzo otklone. Akreditacije jesu donekle profunkcionisale nakon dva-tri dana, ali ovaj tehnički problem ostaje ozbiljan zahvat za rešavanje do idućeg izdanja.
Ono što nije do samog Festivala i što je verovatno bio rezultat mnogih kompromisa i dostupnosti pojedinih filmova, jeste upravo kvalitet onoga što je činilo takmičarske celine, posebno program igranih filmova, na koji su kritičarske i novinarske ekipe uvek nekako najviše upućene. Već godinama provejava čuđenje zbog odsustva filmova iz regiona ili njihovog neznatnog prisustva na festivalima visoke A kategorije, kao što su Berlin, Kan ili Venecija.
Međutim, kada pogledamo samo dva filma prikazana na SFF a koji su bili u glavnom takmičarskom programu ovogodišnjeg Kana, pa ih odmah zatim stavimo pored onoga što smo videli u takmičarskom programu, lako možemo da zaključimo da je i produkciona i autorska kriza odvukla daleko ovdašnje filmove od aktuelnosti i bogatstva kakvo se proizvodi u ostatku sveta.
Pobednik Kana, To je bila samo nezgoda Džafara Panahija, deluje tako kao da je nekoliko svetlosnih godina ispred filmova u takmičarskom programu, a drugi film iz Kana, japanski Renoar, odrastanje u Tokiju Čije Hajakave, masterklas je i iz režije i stilskog pripovedanja, za koji se čini da ostaje nedostižan ovdašnjim autorima. U slučaju filma Džafara Panahija, jedna sasvim naizgled obična nesreća pokreće lanac događaja među grupom ljudi željnih osvete prema nemilosrdnom političkom sistemu, koji predstavlja slučajno zarobljen čovek za koga veruju da je njihov nekadašnji mučitelj. Tu premisu Panahi svojski koristi kako bi kroz njihove različitosti prikazao koliko politika može biti nemilosrdna prema pojedincu.
U osnovi priče je prepoznatljiva dramaturška mustra iz, recimo, drame Smrt i devojka, ali vešt pripovedač uvek nađe lični ugao da bude drugačiji i originalan, što iranskom filmskom znalcu očigledno nije bilo teško, te on žestoku priču iznosi s mnogo emocija i humora.
Spram njega stoje ili produkciono ili sadržajno ili glumački ili idejno siromašni filmovi u glavnom programu, poput crnogorskog Vidra Srđana Vuletića, do te mere anahronog da deluje da je na nivou televizijskog ostvarenja ili mađarski Zvezde manjeg značaja, glumca i reditelja Renata Olaza, crno-bela stilska vežba bez ikakvog smislenog sadržaja.
Bolje su se pokazali austrijski Beli puž Elze Kremser i Levina Petera, melodrama o ljubavi u ekstremnim okolnostima, slovenački Fantazi rediteljke Kukle, koji donekle uspešno varira teme telesnosti i seksualnosti među omladinom na Balkanu okruženom i dalje predrasudama i pritiscima, te srpski Vetre, pričaj sa mnom Stefana Đorđevića, vrlo intimistička dokufikcija, koja kao takva ostaje hermetična i nekomunikativna. A kako je Dino Mustafić toliko podbacio sa Paviljonom, filmom koji je otvorio 31. SFF van konkurencije, ostaje za neku dublju i složeniju analizu.
U svakom slučaju, bili već deo Evrope ili ne, filmovi iz regije, sudeći po prvim festivalskim danima, deluju kao da su daleko od sveta.
Radar
