Opšta SLIKA POLITIČKIH ODNOSA u RS nakon izbora. Kakav je ODNOS VLASTI I OPOZICIJE?

Iako se u brojnim analizama nakon Lokalnih izbora 2024. izlazilo sa prvim kvalifikacijama i ocjenama istih, čini se da je tek sada moguće napraviti realan odnos snaga vlasti i opozicije, nakon konačne verifikacije rezultata, kao i realno stanje pojedinih političkih subjekata, upoređivanjem sa rezultatima Lokalnih izbora 2020., uz kontrolni reper na Opšte izbore 2022. za Narodnu skupštinu RS.

U tom smislu smo napravili jednu integralnu analizu koja može da posluži strankama za preispitivanje i odnosa unutar njih samih, ali i koalicija, bilo da su stranke vlasti ili opozicije, pred Opšte izbore 2026. za koje su, kako su to već mnoge od njih najavile, pripreme već počele.

Analiza Lokalnih izbora 2020. i 2024.

Analiza rezultata dvije vodeće stranke vlasti i opozicije, SNSD i SDS, pokazuju da je SNSD ostvario nominalni broj glasova za 31.203 više na Lokalnim izborima 2024., dok je SDS ostvario 2.560 glasova manje.

Ukoliko se kao kontrolni reper uzme rezultat za NSRS na Opštim izborima 2022. onda je jasno da je SNSD u trendu rasta nominalnog broja glasova jer je tada osvojio 221.549, a SDS u trendu pada jer je 2022. osvojio 95.640 glasova.

PDP kao druga po snazi stranka opozicije je imala značajniji pad i ostvarila je 13.995 glasova manje na Lokalnim izborima 2024. u odnosu na Lokalne izbore 2020., dok je na Opštim izborima 2022. za NSRS imala 65.861 glas, što izborni rezultat ove stranke na zadnjim izborima čini još slabijim. Dobar izborni rezulat PDP u Banja Luci ne može da pokrije očigledan pad ove stranke u svim ostalim sredinama.

Dvije stranke koalicije vlasti, SP i US su ostvarile solidne rezultate. SP je imao rast za 1.267 na Lokalnim izborima 2024. u odnosu na 2020., dok je US imala pad od 3.810 glasova. Na Opštim izborima 2022. je SP osvojila 37.881, što govori o „stabilnom“ broju glasova ove stranke, dok je US 2022. imala 32.696, tako da se ovaj rezultat na zadnjim lokalnim izborima (37.440) može smatrati izvjesnim napretkom ove stranke.

DNS je stranka koja je pretrpila debakl i najveći pad od 28.277 glasova, tako da je rezultat DNS-a na zadnja dva lokalna izbora prepolovljen, posebno u IJ 1 gdje je DNS pao za 11.445 glasova, a gdje je svojevremeno imao najjaču bazu glasova. Tu je glasove DNS-a u velikoj mjeri preuzeo NPS Darka Banjca koji je u IJ 1 osvojio 7.233 glasa i druga je stranka u toj IJ po broju glasova, čak ispred SDS. Na Opštim izborima 2022. NPS je imao 20.898 glasova ili 3,27%.

Spajanje stranaka DNS i NPS koje je nedavno najavljeno daje realnu snagu tim strankama od preko 50.000 glasova i dobra je osnova za Opšte izbore 2026., posebno imajući u vidu da su se obje stranke našle u nemilosti SNSD unutar vladajuće koalicije.

SPS Gorana Selaka je imao nominalni pad broja glasova od 4.545, ali još uvijek rezultat koji im garantuje prelazak cenzusa od 3%. Na Opštim izborima 2022. SPS je za NSRS imao 19.893 glasa (3,11%), što im daje dobru osnovu da budu iznad cenzusa na Opštim izborima 2026.

DEMOS je stranka koja je imala drugi negativan rezultat sa 7.270 glasova manje na ovim lokalnim izborima u odnosu na 2020., ali sa boljim rezultatom nego na Opštim izborima 2022. kada je za NSRS osvojila 34.896 glasa.

Stranka Za pravdu i red Nebojše Vukanovića je ostvarila napredak na ovim izborima u odnose na Lokalne izbore 2022. kada se dominantno pojavila samo u Trebinju, ali je značajno ispod rezultata na Opštim izborima 2022. kada je osvojila 31.551 glas. Ovaj rezultat na Lokalnim izborima 2024. joj ne garantuje ni prelazak cenzusa na Opštim izborima 2026., a na IJ 9, koji joj je bio prva baza glasova, ona sa ovim rezultatom (3.523) ne bi osvojila nijedan poslanički mandat, što znači da je upitan i njen parlamentarni status, jer bi projekcijom glasova sa ovih lokalnih izbora na 2026. za NSRS od 7 mandata SNSD osvojio 4, SDS1, US 1 i SP 1, a u borbu za poslanički mandat bi se uključila i nova koalicija DNS-NPS.

Kada su u pitanju tzv. „bošnjačke“ stranke SDA i SDP i jedna i druga su ostvarile napredak u nominalnom broju glasova, s tim da samo SDA ima kapacitet za prelazak cenzusa i parlamentarni status.

Odnosi koalicija vlasti i opozicije pred Opšte izbore 2026.

Ukoliko bi se poredili nominalni glasovi stranaka koje čine vlast i opoziciju, pod uslovima da su svi jedinstveni, a što očigledno nisu, onda bi odnos glasova stranaka vlasti bio preko 350.000 glasova, u odnosu oko 150.000 glasova opozicije.

Ovaj odnos daje daleko veće realne šanse kandidatima vladajućih stranaka za inokosone pozicije na Opštima izborima 2026., predsjednika RS i srpskog člana Predsjedništva BiH, ali treba računati da kvalitet samih kandidata i fluktuacija glasova unutar stranaka „koalicije“ mogu da budu faktor iznenađenja i da oni nisu identični prostom zbiru stranačkih glasova. To su pokazali i rezultati ovih izbora u Banja Luci i Bijeljini, kao i još nekim sredinama, kada su kandidati osvojili daleko više glasova nego što to daje zbir glasova stranaka koje su ga formalno ili neformalno podržavale.

Pri tome, postoje i faktori izvan izbornog procesa koji značajno mogu da utiču na rezultate izbora, kao što su eventualne zabrane kandidovanja, sankcije ili neki drugi socijalno-ekonomski faktori.

ISTOK