Opozicione opštine i gradovi u nemilosti vlasti Republike Srpske

Kraj minule godine u Republici Srpskoj obilježili su protesti u dva najveća grada, Banjaluci i Bijeljini. Ne, nije se digao narod protiv vlasti, nego je vlast udarila na vlast: prvo republička na lokalnu, a onda su lokalci uzvratili udarac. Razlog su, naravno, pare i pobijedio je, naravno, jači.

Zakuvalo se, jer je SNSD ili tačnije lider SNSD-a Milorad Dodik, koji suvereno vlada na republičkom nivou, nastavio s praksom disciplinovanja malobrojnih opština i gradova u kojima su na lokalnim izborima građani „pogrešno“ glasali.

Za razliku od 2020. godine, kada je Dodik, ljut zbog neočekivanog poraza u Banjaluci, zaprijetio Banjalučanima da će im „zavrnuti grijanje“, nakon izbora 2024. je odlučio da „osvetu servira hladnu“. Umjesto prijetnji, krenuo je u kažnjavanje po zakonu.

Izmjenama Zakona o budžetskom sistemu RS „gradovima s više od 100 000 stanovnika“ umanjeni su prihodi od PDV-a za 7 odsto, kako bi se taj novac „preusmjerio nerazvijenim opštinama“.

Reklo bi se, čin čiste solidarnosti jačih prema slabijima. Međutim, iza ove naoko neutralne odredbe, krije se političko-stranačka diskriminacija. Jer u Srpskoj samo dva grada, Banjaluka i Bijeljina, imaju više od 100 000 stanovnika. U Banjaluci je gradonačelnički mandat obnovio lider PDP-a Draško Stanivuković, a u Bijeljini je ponovo pobijedio kandidtat takođe opozicionog SDS-a Ljubiša Petrović.

Da je, recimo, cenzus „spušten“ na 70 000 stanovnika, iznad crte bi se našla i uporišta SNSD-a: Prijedor i Doboj. Ali nije.

Uprkos protestima SNSD je izgurao svoje. Narodna skupština RS je usvojila „sporni“ zakon i na kraju je svako dobio ono što je, suštinski, htio. Draško Stanivuković performans, u kojem se istakao kao navodno „jedini ozbiljni protivnik Dodikovog režima“, a Milorad Dodik još jedan alat za disciplinovanje nepoćudnih i nagrađivanje lojalnih opština.

Po zakonu, novac „uzet“ od Banjaluke i Bijeljine će moći dobiti ne samo najsiromašniji nego svaka srednje razvijena, nerazvijena ili izrazito nerazvijena opština s manje od 50 000 stanovnika. Dakle, „u istom loncu“ su se našli, na primjer, ne baš siromašna Foča i čemerne opštine poput Istočnog Mostara ili Čajniča.

A ko će na kraju i koliko od tog novca dobiti, odlučiće, lijepo piše u zakonu, Vlada RS. Znači, opet SNSD i Dodik. Po kojim kriterijumima? E, to u zakonu ne piše.

Bura zbog oduzimanja novca od PDV-a od Banjaluke i Bijeljine, samo je vrh ledenog brijega. Jer neće Banjaluku urnisati „minus“ od 6 miliona KM od PDV-a na budžet koji iznosi 220 miliona godišnje. Veće je pitanje kako će se zbog namjera koje republička vlast ni ne krije, provesti 14 manjih opština u kojima nisu pobijedili SNSD ili njihovi koalicioni partneri.

Da Dodik ozbiljno misli i sa „štapom“, ali i sa „šargarepom“, pokazalo se ubrzo nakon izbora. Već 30. novembra on je, kao predsjednik Republike Srpske, pohitao u posjetu Bileći, gdje je njegov partijski drug Miodrag Parežanin pobijedio dotadašnjeg načelnika opštine Veselina Vujovića iz SDS-a.

Dodik je tom prilikom javno obećao Bileći izdašnu pomoć od ukupno 2,3 miliona KM, plus novac za izgradnju vrtića.

Taj će novac, zasigurno, dobro doći Bileći, koja grca u višemilionskom minusu, a u kolapsu je i lokalno komunalno preduzeće, pa se smeće ne odvozi mjesecima.

Međutim, s istim ovim problemima se borio i Parežaninov prethodnik Vujović i to zato što mu je njegov prethodnik Miljan Aleksić iz SNSD-a u amanet ostavio minus od 20 miliona KM, što su skoro tri i po budžeta ove opštine.

Ali za vladavine SDS-a u Bileći republičke institucije se nisu ni počešale zbog tih problema. Naprotiv, stari dugovi iz doba SNSD-a su ubrzano pristizali na naplatu, a „Elektroprivreda RS“, kojom takođe vlada SNSD, sve je češće „zaboravljala“ da Bileći uplati naknadu za potopljeno zemljište, što je jedan od glavnih prihoda lokalnog budžeta.

U Modriči, Šamcu i Berkovićima, opštinama u kojima su i u prošlom mandatu i na posljednjim izborima pobijedili opozicionari, druga priča.

Ovim opštinama ne samo da u pohode nije došao Dodik nego ih nije posjetio ni predsjednik Vlade RS Radovan Višković (SNSD), čak ni kada su ljudi u tim zajednicama bili pogođeni elementarnim nepogodama.

Tako je Berkoviće 2022. zadesio zemljotres, koji je porušio na stotine domova. Kada su novinari pitali Viškovića kad će posjetiti Berkoviće, predsjednik Vlade Republike Srpske je rekao da ta opština „nije u njegovom kalendaru“.

Zanimljivo je i da je Predsjedništvo BiH, čiji je član u to vrijeme bio Milorad Dodik, naložilo Savjetu ministara BiH da zbog zemljotresa, uputi pomoć susjednim opštinama Stolac i Ljubinje, dok su izrazito nerazvijeni Berkovići, u kojima je bio epicentar potresa, „zaboravljeni“.

Tek nakon pritiska javnosti, Berkovići su dobili milion KM pomoći od institucija BiH. Od Republike Srpske ni obećanje.

Kako to izgleda boriti se s milionskim štetama bez podrške „odozgo“, dobro je osjetio načelnik Šamca Đorđe Milićević (SDS), u ljeto 2023. godine, kada je ovaj gradić i okolna sela poharala oluja.

Pisao je u to vrijeme Milićević više puta i predsjedniku Republike Srpske Miloradu Dodiku i premijeru RS Radovanu Viškoviću i Kompenzacionom fondu i Fondu solidarnosti RS, nadležnim ministarstvima na nivou Republike Srpske i BiH. Niko mu nije odgovorio.

Štete od oluje u Šamcu procijenjene su na više od 12 miliona KM, ali ova opština od republičke vlasti, kako tvrdi načelnik Milićević, nije dobila ni marke pomoći.

-Ne želim ni da pomislim da je to zato što smo mi “opoziciona” opština – izjavio je Milićević 2023.

Danas, nakon što je ponovo izabran za načelnika Šamca, kaže da ne očekuje nikakve promjene.

-Nikakvih naznaka nema da aktuelna vlast ima namjeru da uvaži volju birača u onim opštinama u kojima su pobijedili kandidati opozicije. Naprotiv, hitne izmjene Zakona o budžetskom sistemu ukazuju da će obračun s onima koje nisu mogli ucijeniti i prevesti na stranu režima biti još bahatiji – kaže Milićević za Impuls portal.

On tvrdi da u opozicionim opštinama i gradovima vlada ne ulaže ni u imovinu koja je po zakonu njeno vlasništvo i nadležnost, kao što su škole, regionalni i magistralni putevi, a kamoli da podržava projekte lokalne vlasti.

Na problem zapuštene infrastrukture u „nepodobnim“ opštinama ukazuje i Rado Savić (SDS), prvi čovjek Lopara i najdugovječniji opozicioni načelnik opštine u Srpskoj.

-Osnovna infrastruktura potrebna građanima u RS je je odavno dotrajala, mislim na puteve, elektromrežu i vodovode i to se kao na dlanu vidi tokom elementarnih nepogoda. Mi iz malih zajednica smo posebno ranjivi, a pogotovo smo zanemareni mi koji nismo politički podobni – kaže Savić za Impuls portal.

On podsjeća da se tokom predizbornih kampanja građanima ovih opština šalju otvorene poruke tipa „glasajte za SNSD i dobićete pare za vodovod“.

– Tako se ne gradi RS tako se ona razgrađuje, to je politika partokratije, koja je na sceni od rata do dana današnjeg – upozorava Savić.

Kako se „razgrađuje Republika Srpska“ da bi se kaznile nepodobne opštine, pokazao je i primjer propale modernizacije puta Nevesinje – Berkovići. Kako je Impuls portal ranije pisao, Vlada RS je prokockala 2,9 miliona evra nepovratnog granta Vlade Holandije za modernizaciju ovog puta, jer su taj novac htjeli da „preusmjere na druge projekte“. Pošto to s Holanđanima ne ide tako, oni su svoju ponudu povukli, novac je izgubljen, a u Berkoviće se i danas iz pravca Nevesinja putuje makadamom iz 19. vijeka.

Novoizabrani načelnik Berkovića Bojan Samardžić iz SDS-a za Impus portal kaže da je opština uradila sve što je bilo u njenoj nadležnosti, ali su ti napori bili uzaludni.

-Ne bih se upuštao u spekulacije o tome da li je u pitanju “osveta”, nedostatak sredstava, političke volje ili neki drugi razlog. Činjenica je da projekat nije realizovan, što je gubitak ne samo za Berkoviće već i za cijeli regiju – kaže Samardžić.

On podsjeća da je Ministarstvo finansija RS u posljednjih 12 godina izrazito nerazvijenoj opštini Berkovići odobrilo samo 3 projekta iz republičkog Programa javnih investicija.

Samardžić  se ipak nada da se politika diskriminacije “nepodobnih” opština neće nastaviti i da će „svi nivoi vlasti prepoznati potrebe građana, pogotovo onih koji žive u nerazvijenim opštinama“.

Ni Modriči s nivoa Republike Srpske nije stigla ni marka pomoći 2021. godine, kada je ovu opštinu zadesila poplava. Tako bar tvrdi tadašnji i sadašnji načelnik Modriče Jovica Radulović (SDS).

On ističe i očiglednu nepravdu u finansiranju pripravnika u RS, navodeći da je opoziciona Bijeljina dobila podršku za samo dva prirpavnika, Modriča ni za jednog, a Rogatica, u kojoj vlada SNSD čak za njih 36.

Dakle, vlast na nivou Republike Srpske koristi brojne instrumente za kažnjavanje „opozicionih“ gradova i opština.

Ipak iz Ministarstva uprave i lokalne samouprave RS tvrde da nikakve diskriminacije nema. Ističu da se iz budžeta RS izdvaja 3,3 miliona KM godišnje za podršku nerazvijenim i izrazito nerazvijenim opštinama.

– Ta se sredstva dodjeljuju opštinama na osnovu tačno definisanih kriterijuma i bez obzira da li se na čelu istih nalaze pozicioni ili opozicioni načelnici – navode iz tog ministarstva u odgovoru na pitanja Impuls portala.

Hvale se i prošogodišnjom podrškom od „basnoslovnih“ 275 000 KM, koliko je iz republičke kase ukupno dodijeljeno za 12 projekta iz 8 nerazvijenih opština, među kojima su i opozicione opštine Han-Pijesak, Ljubinje i Berkovići.

Zanimljivo je da su u svom odgovoru predstavnici ministarstva u širokom luku zaobišli „nezgodna“ pitanja, koja se odnose na pomoć opštinama pogođenim elementarnim nepogodama i finansiranje pripravnika.

Slična smo pitanja poslali i Vladi RS, odnosno Viškovićevom kabinetu, te Odboru za lokalnu samoupravu Narodne skupštine RS, ali odgovore nismo dobili.

Politički analitičar Velizar Antić ocjenjuje da se vlast Republike Srpske maćehinski odnosi prema lokalnim zajednicama u kojima su vlast osvojile opozicione partije i da to dokazuju brojni primjeri iz političke prakse.

– Vlast u Srpskoj se ponaša kao da je čitava javna uprava, agencije, javna preduzeća i ujedno sve ono što je u državnom vlasništvu u suštini njihovo lično ili vlasništvo partija na vlasti. Tako koalicione partije, kada podijele kolač koji su dobile u vidu institucija, u te institucije zapošljavaju članove svojih partija i jedni drugima se ne miješaju u plijen – objašnjava Antić.

Velizar Antić

Ističe da tako imamo potpuno privatizovanu i ukradenu državu u kojoj vlada partokratija i gdje su političke partije izmjestile moć iz institucija u vrhove stranaka.

– Sve ono što štrči iz ovog sistema kontrole vlasti se posmatra kao neprijateljsko okruženje i prema njima nema milosti. Iz tog razloga i imamo situaciju da se onim lokalnim zajednicama gdje su na vlasti opozicione partije uskraćuju sredstva, a sami građani u njima kažnjavaju za svoj izbor – zaključuje Velizar Antić.

Piše: Milkica Milojević/Impuls