Novo djelo znamenitog srpskog prote Aleksandra Đurđeva: KOSTAJNIK BISER RAĐEVINE I SRPSTVA

Iz štampe je izašla obimna, bogato opremljena i pažljivo spremljena knjiga, koja svjedoči o čuvenom selu Kostajniku, u Rađevini, od najstarijih vremena do danas, čiji je autor ugledni ovdašnji protojerej stavrofor Aleksandar Đurđević, vrsni duhovnik, teolog, filozof, pisac i veliki zadužbinar rodu svome.

Prota koji je podigao bogat duhovno -kulturno -istorijski kompleks Dobri potok, u čijem je središtu prelijepa crkva brvnara,  sa mnoštvom muzeja, posvetio je ovo djelo, kako je zapisao  da „daruje ovu knjigu svojim  dragim i poštovanim Kostajničanima u znak sjećanja na likepi dio svoga života provedenog sa njima“.

Da knjiga ugleda svjetlost dana potrudili su se i kumovi Zoran Marković i Mladen Ilić iz Loznice, osvjedočeni narodni i crkveni dobrotvori,  poštovaoci naše duhovnosti, istorije i kulture, koje, kao i oca asu, krasi čovjekoljublje, rodoljublje i zalaganje za sabornost među ljudima.

A, kroz djelo prote Aleksandra očita je bogata prošlost tog sela u sjeverozapadnom dijelu Srbije. Mještani se, danas, najviše bave poljoprivredom. Autor konstatuje da je „primjetan porast bavljenja pčelarstvom“. Selo je, veli, bogato izvorima vode, ima rijeku Kostajnik, koja po selu nosi ime, a tu su i  mnoge pećine i vodopadi, među kojima je najljepši na Petrićkom potoku. Šume su sve gušće, posebno one naklonjene na Boranju. Divljači je sve više od kako se stočarstvo osetno smanjilo.

Selo krasi hram „Svih svetih“, koju je 2012. godine, osveštao episkop šabači Lavrentije, takođe čedo Rađevine i đak iz Jadra.Tu je i  Osnovna škola koja nosi ime znamenitog „Božidara Ž. Milojevića“, Lovački dom, Mjesnu kancelariju, mjesta za druženja,  prodavnice, pogone za preradu voća i rudnik „Stolice“, doduše u mirovanju.

U vreme despota Đurđa Brankovića 1445.  godine, kako piše prota Đurđev,“po Jerečiku, Diniću i Deroku u blizini Zajače, na bregu Kostajnik ležala je nekakva tvrđava , čije je predgrađe možda bila Zajača. Iste godine, kako se navodi, “ u njoj je bio knez despot Đurađ.

Prota iznosi detalje iz prošlosti Kostajnika, uz mnoštvo autentičnih dokumenata, fotografija i faksimila. Pisac, kroz ovo djelo, predstavlja na pitak način i o Rađevini, o našim znamenitim ljudima. A, u knjizi je i pjesma o selu i svjedočanstvo o poznatim mještanima od majstora fotografije Milinka Stefanovića, čije ime nosi jedna ulica u Beogradu, do profesora Miladina Vasiljevića,  slikara Živka Milosavljevića, narodne pjevačice Ivanke Stefanović, kustosa Branke Strailović,Dobrivoja Milanovića Guge igumanije Tekle Marković, slikara Miloša Ćirkovića, pesnika Dragana Markovića…

U knjizi su i faksimili dokumenata  o istraživanju Borivoja Ž. Milojevića koji je 1906. godine boravio u Kostajniku, bilježeći položaj, tip sela, privredu, porijeklo stanovništva, navodeći da su starosjedeoci Neškovići, Pavlovići, Lazići, Tešići, Jankovići, Živanovići, Mićanovići , Ivanovići, Mićanovići, Nestorovići i Grujičići. Tu je i svjedočanstvo da je 1906. godine  „Kostajničke rudnike“ u okviru Podrinjskih rudnika zakupili braća Pera i Aca Despić iz Beča. Oni su, kako stoji, „u Rađevini već ranije zakupili nekoliko rudnika i topionica u Krupnju, gdje su već topili antimon“, a poslije 14 godina ih prodali rusko-jevrejskom društvu.

Spominju se imena davnih seoskih učitelja  Dragutina Matića, Ljubomira Kostića, Milorada Pantelića, Milije Đurić, Jevrema Matića, Ljubomira Gajića, Vojislava Mašića, Radoslava Mitića i Rade Turek. Pisac bilježi i imena poginulih vojnika i oficira u Kostajniku na Biljegu 1914. godine, kao i da je Sreski odbor Demokratske stranke 12. jula 1922 . godine izabrao za predsjednika stranke Petra Grujičića, krupanjskog sveštenika, a za prvog predsjednika stranke Luku Stevanovića, poslanika Oblasne skupštine u Kostajniku. Nisu zaboravljeni ni seoski učitelji i od 1919. do 1941. godine o Živorada Žike Popovića, čuvenog profesora, publiciste, kulturnog poslenika i osnivača  mnogih kulturnih ustanova između dva rata u Šapcu i okolnim mestima, do  Srećka Borštaka, Nikole Antonovića, Pavla Vasića, Bogoljuba Kamenjaševića, Petra Simića, Živojina M. Todorovića, Milutina I. Matića, Čedomira S. Nedeljkovića, Zorke Katić i Vere T. Markov.

Saznajemo da su parohijani Kostajnika, u doba episkopa šabačko valjevskog dr Simeona Stankovića, podnijeli molbu za izgradnju crkve, koju je Sinodn SPC 1940. godine odobrio, što je eparhija te godine objavila u Službenom glasniku  SPC.

Krajem avgusta 1941 godine, kako piše, „partizani su spalili opštinske arhive u Zavlaci i Kostajniku (stara sudnica u Brštici). Njemačka kaznena ekspedicija 19. oktobra spalila je Krupanj i crkvenu kuću dobropotočkih paroha sa arhivom i svim crkvenim knjigama krštenih, vjenčanih i umrlih od 18. veku do 1941. godine. Prota bilježi imena i podatke o poginulim Kostajničanima od 1. septembra 1941. do 30. novembra 1942. godine. Navodi i sva imana žrtava Kostajnika od 1941. do 1945.O Kostajniku piše i kao „selu udovica“.

Istovremeno, uz ovu knjigu, prota je, upravo iznjedrio i dragoceno delo „Soko grad“, još jedno u nizu onih koje je napisao od „Rađevina-običaji vjerovanja i narodno stvaralaštvo “ do  spomenice o episkopu Lavrentiju, žitija vladike Nikolaja,  „Srpski Hilandar“, „Uspomena arhijereja Eparhije šabačke 1849 -1949“, „Krupanj  150 godina kroz fotografiju“, „Spomenica Mačkov kamen“, „Lovstvo u Rađevini“, „Bela Crkva“,  „Crkve Krupnja“, „Kulturna i sportska društva u Krupnju“,  „Dobropotočka crkva“ u Krupnju“,  „U slavu Bogu“, „Svete čudotvorne mošti u srpskim svetinjama“, „Rađevina, Krupanj i Soko u 19. vijeku“.

ISTOK