Licitiranje žrtvama je njihovo obesmišljavanje
Aktualna rasprava između episkopa Jovana Ćulibrka, jednog od ključnih ljudi SPC-a za pitanje holokausta i ustaških zločina, i Milorada Dodika o temi broja jasenovačkih žrtava i generalnog odnosa prema tom logoru smrti, kao i neutemeljeno licitiranje žrtvama od strane Gideona Grajfa je u stvari njihovo obesmišljavanje.
Svi pokušaji da se istorijski tačno utvrdi broj jasenovačkih žrtava propadali su iz nekoliko razloga, zbog njihove politizacije kao i zbog pragmatičnih ciljeva političara da se prema trenutnim potrebama taj broj smanjuje ili uvećava. Ono što je u najnovijoj polemici o tom pitanju zanimljivo jeste da se i pored određenih razlika u stavu Dodika i Ćulibrka, stav Crkve i politike gotovo i ne razlikuje. Crkvi je potrebna mitologizacija, a politici pragmatični ciljevi. I jedno i drugo nema veze sa samim zločinom o kojem govore. S jednom nijansom razlike, da je Dodik za razliku od Ćulibrka politički praktičar bez izvornih uvjerenja. Ali sve te nijanse razlika anulirao je srpski patrijarh Porfirije koji se zdušno stavio u službu pomenutog ideološkog projekta javno manifestujući tu istomislenost.
Šta kaže nauka?
U srpskoj istoriografiji uobičajeno se koristi tvrdnja da su ustaše u Jasenovcu ubile 700 hiljada zatočenih od kojih su najmanje 500 hiljada bili Srbi, a ostali Židovi, Romi te „antifašisti“.
Prema podacima kojima raspolaže Javna ustanova spomen područje Jasenovac do sada je utvrđen identitet 83 hiljade ubijenih u ustaškom logoru, a istoričari poput Ive Goldsteina procjenjuju ukupan broj žrtava između 90 i 100 hiljada.
No brojka 700 hiljada danas stoji ispisana na tabli u Donjoj Gradini. Ondje je ispisano i da su 500 hiljada bili Srbi, 40 hiljada Romi, 33 hiljade Židovi, a 127 hiljada „antifašisti“, što podrazumijeva i Hrvate.
Moralna težina zločina
Suštinski, glorifikacija broja žrtava, a primjer sličnog pristupa je i nedavna Srebrenica, neće ničim pojačati ili umanjiti težinu zločina. Tako Grajfovo pretjerivanje o milion i 400 hiljada žrtava u odnosu na takođe osporavanih 700 hiljada, kao i minimiziranih 40 hiljada, postavljaju cijelu stvar na pogrešno težište i isporučuje je efemernim političkim potrebama. Koje su uvijek u službi uskih nacionalnih politika.
Jer, svaka žrtva pojedinačno ima svoju punu autentičnost i ime i prezime, kao što su i sama priroda zločina i način njenog izvršenja bili besprimjerni u istoriji, bar kada je u pitanju logor Jasenovac. To nisu nikakve brojke i licitiranje njima je upravo obesmišljavanje tog zločina. Jer su neki mudriji ljudi koji su gledali šire govorili da i jedan nevini život ravan uništenju cijelog svijeta. Ali iz te moralne projekcije zločina se odavno izašlo i naukom je zavladala kratkovida politika. Od patrijarha srpskog se ipak očekuje da ima hrišćansku i kritičku distancu u odnosu na politiku koja laže i kada kaže da je „duša boli za nevinim žrtvama“. Jer da je tako ne bi isti autor izjave isporučivao jasenovačku građu hrvatskoj strani, nego bi ona bila sastavni dio muzeja holokausta koji politika najavljuje kao zajednički nacionalni projekat u Donjoj Gradini u Republici Srpskoj.
Zato, kada se bude plaćala cijena te politike, a to je uvijek neminovnost na ovaj ili onaj način, teži ili lakši, ne treba da se pravimo naivni ko su bili njeni akteri. Jedino što će ostati sveto i nakon toga jesu same žrtve koje decenijama nijemo čekaju na svoju zemaljsku pravdu. Pred Bogom su je ostvarili.
ISTOK
