Kakva je sudbina RiTE Ugljevik?! – privatizacija u bescjenje

Ukupna dubioza RiTE Ugljevik od 700 miliona KM, od čega 372 miliona KM, koliko arbitražnom presudom RiTE treba da plati Sloveniji, doveli su ovo javno preduzeće na ivicu ambisa. Vlada RS planira da dugove namiri kroz dokapitalizaciju. Šta to znači?

Drugim riječima, Vlada RS planira da privatizuje RiTE Ugljevik i da kroz taj iznos namiri dug Slovencima. Dakle, RS će ostati bez dobiti kroz privatizaciju ovog privrednog giganta, a nakon što dobijemo kupca, cijena struje će biti osnova na kojoj će građani da na kraju plate sav javašluk ili kriminal vlasti vezano za ovo javno preduzeće.

Pri tome će najmanje polovina radnika biti proglašena tehnološkim viškom.

RiTE gurnut na berzu

Obzirom da je Vlada RS odlučila da zabije glavu u pijesak i da se pravi luda, skupština akcionara RiTE Ugljevik je 15. oktobra 2024. održala sjednicu na kojoj je donesena odluku o emisiji akcija ovog javnog preduzeća na Banjalučkoj berzi, kako bi prikupili 20 miliona konvertibilnih maraka i platili dio obaveza slovenačkoj firmi EGS-RI. Nalog za emisiju obveznica RiTE Ugljevik dala je ERS, uputivši menadžementu te kompanije instrukcije, kojima traži da ovo zavisno preduzeće „u skladu sa svojim nadležnostima preduzme sve neophodne korake kako bi uspješno proveli navedene postupke i omogućili da RiTE isplati obaveze“. Prije emisije, RiTE Ugljevik je morao ispoštovati odredbe Zakona o privrednim društvima i sprovesti postupak smanjenja kapitala radi pokrića akumuliranog gubitka, koji je zaključno sa prošlom godinom bio 193,55 miliona maraka.

Nakon Skupštine akcionara, RiTE Ugljevik je 18. oktobra objavio „Obavještenje povjeriocima“ u kojem je navedeno da je akumulirani gubitak društva, zaključno sa 31. decembrom 2023. godine iznosio 193,557.514,00 KM. Dio gubitka, kako je navedeno, pokriven je iz ostvarene dobiti u prošloj godini, dok se preostali dio ukupnog gubitka pokriva smanjenjem osnovnog kapitala koji je bio 256.013.165,00 KM.

„Kapital se smanjuje za iznos od 188.324.050 KM radi pokrića gubitka u iznosu od 181.555.139 KM i formiranja zakonskih rezervi u iznosu od 6.768.911 KM“, navedeno je u „Obavještenju povjeriocima“.

Dakle, Skupština akcionara smanjila je osnovni kapital RITE Ugljevik sa 256 miliona maraka na 67.689.115 KM.

Plan je, dakle, da akcije RiTE na berzi kupuje ERS, a da im to vraćaju kroz dokapitalizaciju, što će dovesti promjene vlasničke strukture ovog javnog preduzeća. Na taj način na ’mala vrata’ otvara se put ka privatizaciji RiTE Ugljevik.

U međuvremenu je Banjalučka berza obustavila iz prodaje akcije RiTE Ugljevik, zbog smanjenja osnovnog kapitala preduzeća, tako da su iste ostavljene na milost i nemilost slobodnom tržištu. To već otvara mogućnost mešetarenja pri kupovini i  preprodaji akcija RiTE i u konačnici, netransparentnoj promjeni vlasničke strukture.

Posljedice propuštanja

Ono što treba znati jeste da bi dogovor vlasti sa slovenačkom firmom prije deset godina bio povoljniji od posljedica arbitražne presude iz Beograda. Što ne isključuju mogućnost i da je neko iz vrha vlasti RS sa slovenačkom firmom EGS-RI, koja je pravni nasljednik bivše Elektroprivrede nekadašnje SR Slovenije, unaprijed dogovorio da ne bude dogovora, već da se ide na arbitražu, a kasnije da svako dobije svoj dio na osnovu postignutog dila. To argumentuje činjenica da firma EGS-RI nije slovenački državni operater, već je, prema podacima portala Bizi (bizi.si), društvo sa ograničenom odgovornošću, sa sjedištem u Mariboru i sa nula zaposlenih. Drugim riječima, radi se o tašna-mašna firmi, kojoj RiTE Ugljevik treba da isplati pomenuti iznos?!

Da li je tačno da se sve to radi kako bi u u određenom momentu dug prema Slovencima izmirila firma „Comsar energy RS“ (CERS), jedina preostala kompanija od svih koje je svojevremeno u RS osnovao ruski oligarh Rašid Serdarov, da bi zauzvrat dobila pravo na eksploataciju uglja i to u dijelu na koji nema koncesiju?

Izvjesno je da vlasti RS  svjesno guraju RiTE u ambis, tjerajući je da smanjuje akcijski kapital, da emituje akcije, koje će kupiti zainteresovani pojedinci kako bi, korak po korak,  krenuli u preuzimanje vlasništva nad ugljevičkom kompanijom.

Prema određenim izvorima, nekoliko tajkuna mešetari da Vlada RS od CERS-a otkupi koncesiju za „Istok 2“, u slučaju da ne bude izgradnje Termoelektrane “Ugljevik 3”, što je bila obaveza ove firme po koncesionom ugovoru iz 2013. godine. Ako taj plan ne uspije, a malo je vjerovatno da hoće, jer Vlada RS nema para ni za izmirenje tekućih obaveza, krenuće sa lobiranjem da CERS dobije dozvolu za eksploataciju kopa „Ugljevik Istok 2“, jedinstvenog ležišta uglja za snabdijevanje termoelektrane. Ako dobiju tu dozvolu, tada će dobro profitirati, jer će ugljevički ugalj po visokim cijenama prodavati na tržištima van BiH. Odnosno, već ga prodaju.

Samo u prošloj godini iz Republike Srpske, iz više rudnika, u inostranstvo izvezeno uglja u protivvrijednosti od 1,5 milijardi KM!

U isto vrijeme, RiTE Ugljevik nema dovoljne količine uglja, njihove zalihe su za dva do tri dana proizvodnje, mada bi termoelektrana na depou trebalo da ima uglja za nesmetan rad najmanje tridesetak dana.

Nije se vodilo računa o blagovremenoj eksproprijaciji, već su se otkupljivale parcele na starom kupu, na kojem bi trebalo još deset godina da ima rezervi uglja za rad termoelektrane. Zato sve miriše na trange-frange privatizaciju, jer smanjenje akcijskog kapitala vodi ka tome.

+

Da bi RiTE Ugljevik opstala, prvo treba da se smijeni njeno rukovodstvo, a potom da se sa grbače ugljevičke kompanije skine teret izmirenja obaveza Slovencima po arbitražnoj presudi, odnosno da taj dug preuzmu ili ERS ili Vlada RS. Međutim, ministar energetike Petarr Đokić je nedavno izjavio da Vlada RS nema taj novac, što znači da je RiTE Ugljevik ostavljen na milost i nemilost slobodnom tržištu.

Stanje u RiTE Ugljevik je alarmantno, ne samo zbog ogromnih gubitaka i tereta izmirenja dugova po artbitražnoj presudi, već i činjenice da je termoeletrana u lošem stanju. Kapitalni remont termoelektrane se radi najduže na pet godina, a poslednji u ugljevičkoj termoelektrani, staroj 40 godina, urađen je 2017. godine. Već je kraj 2024. godine, a uprava RiTE razmatra da generalni remont odloži za 2026. godinu?!

Prije nekoliko dana je RiTE stao sa radom, navodno zbog nedostatka uglja. Radnici kažu da onaj ugalj koji nema nikakvu vrijednost je korišten za TE, a da onaj bolji i kvalitetniji kojim raspolaže Rašid Serdarov ide za izvoz.

Tako Vlada RS najprije svojim propuštanjem, a onda ignorisanjem problema, gura RiTE Ugljevik u propast i ostavlja na milost i nemilost raznim domaćim i stranim mešetarima, koji imaju samo jedan cilj – staviti pod svoju šapu rudno bogatstvo na području Ugljevika, a potom ugalj sa tog prostora za ogromne pare izvoziti van RS.

“Postoji jedan model uništavanja javnih preduzeća, a to je ‘radi sve što ne treba’, dovedi firmu u gubitke. Onesposobi je i prodaj po niskoj cijeni”, komentarisala je nedavno poslanik u Narodnoj skupštini Srpske Mirjana Orašanin.

ISTOK