Blagojević: Praznine jednog tematskog zbornika

U oktobru ove godine u izdanju Fakulteta političkih nauka Univerziteta u Banjaluci izašao je tematski zbornik pod naslovom “Političke i pravne posljedice djelovanja visokog predstavnika u Bosni i Hercegovini”. U impresumu zbornika stoji da su svi radovi recenzirani dvostrukom anonimnom recenzijom i svih pet radova, koliko ih ukupno sadrži zbornik, ocijenjeni su kao naučni radovi, od čega su četiri kategorizovana kao originalni naučni radovi, dok je jedan kategorizovan kao pregledni naučni rad.

Dr Milan Blagojević

Nekoliko je činjenica vezanih za ovaj zbornik koje zaslužuju da se o njima govori.

Najprije treba reći da se radi o zborniku radova sa skupa održanog na Univerzitetu u Banjaluci u septembru prošle 2023. godine i to, što je veoma važno, nakon što je Tužilaštvo BiH prije toga, u avgustu 2023. godine, podiglo optužnicu protiv Milorada Dodika zbog Šmitovog
krivičnog djela neizvršenja odluka visokog predstavnika. To u stvari govori kako ni ovog skupa, a time ni predmetnog zbornika, ne bi bilo da nije bilo navedene optužnice.

Na takav zaključak, osim prethodno rečenog, upućuje i činjenica da od 1997. godine, kada je OHR počeo da svoju volju nameće kao ustav i zakon u BiH, nikada nijedna javna visokoškolska ustanova u Republici Srpskoj, a o privatnim da i ne govorim, nije organizovala naučni skup niti je izdala naučnu mnografiju koja bi se bavila temom protivpravnog upravljanja Bosnom i Hercegovinom od strane brojnih visokih predstavnika, suprotno Povelji UN i Ustavu Bosne i Hercegovine.

Nikada to nije učinjeno ni na jednom od dva javna univerziteta u Republici Srpskoj, niti je to učinila njena Akademija nauka i umjetnosti.

Dakle, trebalo je da prođe 26 godina i da Milorad Dodik bude optužen, da bi tek tada jedan od javnih univerziteta i njegov fakultet organizovali skup na navedenu temu te da bi objavili Tematski zbornik radova sa tog skupa

Ono što je karakteristično tako organizovanom skupu i zborniku radova jeste da se samo dva od njegovih pet radova bave pravnim posljedicama djelovanja visokog predstavnika u BiH, u smislu njihove protivpravnosti, te se ta dva rada u tom pogledu izdvajaju svojim kvalitetom.

To su radovi prof. dr Radomira Lukića i prof. dr Gorana Markovića.

Zajedničko svakom od ta dva rada je da na osnovu valjane analize izvode pravilne zaključke o tome kako su, da se izrazim riječima iz rada profesora Markovića (str. 44. Zbornika), “intervencije visokog predstavnika bile protivpravne”,

U tom pogledu profesor Radomir Lukić je bio opširniji, jer on u svom radu (str. 103 Zbornika) nakon iscrpne analize Povelje UN i Ustava BiH (što uključuje i Ustav Republike Srpske) ispravno ukazuje kako se može: “…formirati ozbiljan i argumentovan zaključak da ne postoji pravni osnov koji ovlašćuje visokog predstavnika da može vršiti poslove unutrašnje i spoljašnje nadležnosti koji pripadaju, prema Ustavom Bosne i Hercegovine utvrđenoj raspodeli …nadležnosti između institucija Bosne i Hercegovine i federalnih jedinica (entiteta), bilo zajedničkim institucijama Bosne i
Hercegovine, bilo federalnim jedinicama (entitetima)”.

Sve prethodno citirano je apsolutno pravno ispravno, iz čega se kao jedino ispravno može zaključiti i to, o čemu nema riječi ni u jednom od radova iz predmetnog Tematskog zbornika, da kada visoki predstavnik nema pravni osnov da čini ono što je ovdje činio, onda su njegovi akti protivpravni, jer su suprotni Povelji UN, koja kao ustav međunarodnog prava propisuje opšte pravno načelo jednake suverenosti svih država članica UN i po tom osnovu zabranu svima da se na bilo koji način miješaju u unutrašnje poslove bilo koje države članice UN, za koje načelo i
Ustav BiH (član 3.3b) propisuje da je sastavni dio pravnog poretka u BiH.

To u konačnom daje pravo, o kojem takođe nema ni riječi u predmetnom Tematskom zborniku, da domaći sudovi, a naročito Ustavni sud BiH sa važnošću za cijelu teritoriju BiH, kao i Ustavni sud Republike Srpske sa važnošću za teritoriju Srpske, svaki akt visokog predstavnika kojim svoju volju nameće kao zakon proglase neustavnim.

No, i pored toga što se u Tematskom zborniku nijedan od radova nije bavio tim pitanjima, nesumnjivo je da su profesori Marković i Lukić ispravno i pravno neoborivo zaključili da su “intervencije visokog predstavnika bile protivpravne”, odnosno da ne postoji pravni osnov
koji ovlašćuje visokog predstavnika da može vršiti poslove unutrašnje i spoljašnje nadležnosti BiH i njenih entiteta.

Zanimljivost je u tome što je profesor Radomir Lukić ove tvrdnje o nepostojanju pravnog osnova za visokog predstavnika da vrši vlast u BiH, što drugim riječima znači da je dosadašnje vršenje vlasti OHR-a protivpravno, izrekao na pomenutom skupu održanom u septembru 2023.
godine na Fakultetu političkih nauka Univerziteta u Banjaluci.

Međutim, 29.11.2023. godine Ustavni sud Republike Srpske je održao sjednicu na kojoj je, povodom odluka Kristijana Šmita o poništavanju Zakona o neprimjenjivanju odluka Ustavnog suda BiH te Zakona o izmjeni Zakona o objavljivanju zakona i drugih propisa Republike Srpske,
u predmetu broj U-77/23 izrekao svoj stav (str. 5. odluke broj U-77/23) “…da nije moguće vršiti ocjenu ustavnosti zakonodavnog postupka s aspekta tih akata (akata visokog predstavnika – moja opaska), tj. u odnosu njih”.

Izrekao je to Ustavni sud Republike Srpske bez ikakvog daljeg obrazloženja, ne vodeći računa da prema Ustavu Republike Srpske samo njena Narodna skupština može da stavi van snage svoj zakon, ili to mogu učiniti Ustavni sud BiH, kao i Ustavni sud Republike Srpske u
postupku ustavnosudske kontrole.

Ustavni sud Srpske takođe ne vodi računa ni o tome da Ustav Republike Srpske ne propisuje da njen Ustavni sud ocjenjuje ustavnost samo opštih akata institucija Republike Srpske, već su odredbe o tome u Ustavu Republike Srpske takve da daju nadležnost njenom Ustavnom sudu da odluči i da su akti Kristijana Šmita nametnuti suprotno Ustavu Republike Srpske, budući da ni u tom, kao ni u Ustavu BiH, ne postoji, da se poslužim riječima profesora Lukića, pravni osnov koji ovlašćuje visokog predstavnika da može vršiti poslove unutrašnje i spoljašnje nadležnosti koji pripadaju BiH, odnosno njenim federalnim jedinicama (entitetima).

Nažalost, na kraju odluke Ustavnog suda Republike Srpske, broj U-77/23 od 29.11.2023. godine, zapisano je da je donesena i glasom prof. dr Radomira Lukića, budući da protiv te odluke nije bilo izdvojenog neslažućeg mišljenja bilo kojeg sudije tog suda.

Za kraj nije zgoreg napomenuti da ovo nije samo praksa Ustavnog suda Republike Srpske, s obzirom na činjenicu da nijedan sudija iz Republike Srpske u Ustavnom sudu BiH nikada nije glasao, odnosno izdvojio svoje mišljenje i rekao da visoki predstavnik nema ni po Povelji UN, a ni po Ustavu BiH, pravo da išta nameće Bosni i Hercegovini i entitetima i da zbog toga ustavni sud ima nadležnost da poništi i mora da poništi svaki takav akt visokog predstavnika, odnosno akt lica koje se izdaje za visokog predstavnika iako nije imenovan u skladu sa relevantnom rezolucijom Savjeta bezbjednosti UN.

Nažalost, ništa o tome nije rečeno ni na pomenutom skupu na Fakultetu političkih nauka Univerziteta u Banjaluci, kao ni u njegovom Tematskom zborniku.

Piše: Milan Blagojević