Analiza uoči lokalnih izbora: SNSD dominira KOALICIONIM KAPACITETOM, šansa opozicije KVALITET KANDIDATA i jasan stav građana ZA PROMJENE (1)

Analiza koalicionih kapaciteta za pozicije načelnika i gradonačelnika u Republici Srpskoj uoči lokalnih izbora pokazuje apsolutnu dominaciju SNSD koji u svim gradovima i opštinama ima svog kandidata, dok je šansa opozicije u nezadovoljstvu građana stanjem u društvu i u kvalitetu ponude.

SNSD je u skoro svim opštinama i gradovima “natjerao” svoje koalicione partnere da odstupe od svojih kandidata i podrže kandidate SNSD-a. U nekoliko slučajeva se to nije desilo i oni su uzrok trvenjima između koalicionih partnera kojima svjedočimo posljednjih dana.

Ipak, ono što se na prvi pogled može uočiti jeste da koalicija trenutno vladajućih stranaka u RS na čelu sa SNSD, jeste daleko bolje upakovana i strukturisana nego koalicija opozicije. Naravno, SNSD u tom smislu koristi poziciju vlasti i ucjena koalicionih partnera, a što opozicija nema. Tako je lider SNSD Milorad Dodik i nedavno “podsjetio” svoje koalicione partnere da će pomno izanalizirati njihov doprinos na izborima za lokalne kandidate (grado)načelnika i da će od toga zavisiti njihovi budući odnosi.

SNSD dominira koalicijom

Tako od 64 gradova i opština RS, ne računajući Brčko gdje se načelnik bira indirektno, u 55 SNSD u ima svog kandidata. Samo je napravio ustupak Socijalističkoj partiji u maloj opštini Istočni Kupres gdje SNSD nema svog kandidata. Presedan je opština Srebrenica gdje su sve srpske stranke u podršci jednom kandidatu iz SNSD.

U jednom broju lokalnih zajednica se kao konkurencija kandidatima SNSD pojavlju kandidati iz redova njihovih koalicionih partnera i u njima SNSD nije uspio da obezbjedi podršku svom kandidatu. To su Krupa na Uni (pored SNSD kandidate ima i US I NPS Darka Banjca), Kozarska Dubica (pored SNSD postoji i kandidat NPS Darka Banjca), Petrovac (kandidat DEMOS-a), Istočni Drvar (kandidat US), Kotor Varoš (kandidat DEMOS-a), Stanari (kandidati SP i US), Pelagićevo (kandidat SP) i Pale (kandidat DEMOS-a). U svim ostalim lokalnim zajednicama, dakle 55 kandidata SNSD je sa “čistom” podrškom koalicionih partnera naspram kandidata opozicije, ukoliko ga ima.

Jer u nekim lokalnim zajednicama se opozicija predala “bez borbe” za načelničke pozicije, kao što su Krupa na Uni, Trnovo, Istočno Novo Sarajevo, Petrovac, Laktaši, Istočni Drvar i Ribnik, u kojima nema kandidata iz redova opozicionih stranaka, kao i Grad Istočno Sarajevo. Postoji jedan broj “specifičnih” lokalnih zajednica u kojima opozicija nema svog kandiata ali su u nekoj vrsti saradnje sa strankama iz vladajuće garniture, kao Stanari u kojima postoji dobra saradanja US i SDS, Šekovići u kojima SDS podržava kandidata NPS Darka Banjca, Pale gdje opozicija podržava kandidata DEMOS-a.

Opozicija – šarena slika

Kada su u pitanju opozicione stranke slika koalicionog kapaciteta je dosta lošija za nekog od kandidata. Kada se posmatra pojedinačno, SDS kao najjača stranka opozicije nema kandidata za načelnike i gradonačelnike u 23 od 64 lokalne zajednice. U nekim lokanim zajednicama postoji koalicioni dogovor za podršku opozicionom kanidatu ili samo postoji neko kao kandidat opozicije kao “alternativa”, ali bez formalnog dogovora o podršci. Takav sporazum opozicije je u Novom Gradu gdje sve stranke opozicije daju podršku kandidatu PDP i imaju zajedničku odborničku listu, ali su i podijeljene kada je u pitanju Grad Banja Luka gdje dio opozicije podržava kandidata NF, naspram kandidatu PDP. U Zvorniku SDS nema kandidata, ali je moguća alternative kandidat NF, iako nema formalnog dogovora. Tako su iz opozicionih redova gdje nema kandidata SDS kandidati PDP u Oštroj Luci, potom Gradiški gdje je kandidat NF, Jezero u kojem su dva kandidata opozicije iz PDP i NF, Kotor Varoši gdje je kandidat iz PDP, Bratunac u kojem je moguća alternativa SNSD-koaliciji kandidat NF, Pale gdje je opozicioni kandidat iz stranke Za pravdu i red Nebojše Vukanovića, Rudog gdje je alternativa SNSD-u kandidat NF, Nevesinja gdje je opcija za opoziciju kandidat stranke Za pravdu i red i Trebinja gdje opozicija takođe podržava kandidata Za pravdu i red.

Ono što je na prvi pogled vidljivo unutar opozicione strukture jeste jedan nedostatak koherentnosti i saradnje, odnosno koalicionih sporazuma o podršci jednom kandidatu, a što ide i do otvorenih sukoba u nekim sredinama unutar opozicionih redova. U kojoj mjeri će se to sve zajedno odraziti na izborni rezultat pokazaće sami izbori, ali je već sada evidentno da u dosta sredina mnogo više škripi unutar stranaka opozicije, nego stranaka na vlasti, iako ni tu ne cvjetaju ruže. Jer se sve više pokazuje da ovolika supermacija SNSD i jedan tutorski odnos prema koalicionim partnerima nailazi na sve veće otpore.

U jednom dijelu SDS preovladava stav da su koalicioni sporazumi sa strankama opozicije nanijeli štete toj stranci i da su neke od njih rasle na račun SDS, odnosno da SDS kao državotvorna stranka, kako to u ovoj stranci vole da ističu, mora da svugdje ima svog kandidata. Ipak za jednu državotvornu stranku je frustrirajuće da u nekim lokalnim zajednicama, pored činjenice da nemaju kandidata za (grado)načelnika, nemaju ni odborničku listu, kao što je slučaj u Oštroj Luci, Jezeru, Istočnom Drvaru i Trnovu. To očigledno govori o krizi organizacije te stranke i nedovoljnoj posvećenosti procesima konsolidacije unutar nje koji su provođeni u više navrata.

Građani su ZA PROMJENE

Sva relevantna istraživanja javnog mnjenja u RS pokazuju da građani žele promjene, ali i da očekuju kvalitetnu alternativu postojećem stanju.  Istraživanja koja je naš portal objavljivao, a koje je provela agencija ProMedia krajem 2023. godine, jasno pokazuju da velika većina anketiranih (51,7%) smatra da se Republika Srpska ne kreće ili uglavnom ne kreće u dobrom pravcu, dok 37,2% smatra da se kreće ili uglavnom kreće u dobrom pravcu. Relativno mali procenat (11,1%) nema mišljenje o ovom pitanju. Kada je u pitanju standard stanovništva ili kvalitet života većina smatra (45,8%) da u ovoj godini živi isto kao ranije, dok je veći procenat (34,5%) onih koji kažu da žive lošije nego prije godinu dana. Samo 13,1% se izjašnjava da živi bolje nego prije godinu dana, dok 6,7% se ne izjašnjava na ovo pitanje.

Prioriteti građana su izraženo vezani za ekonomske probleme i životni standard, a u manjoj mjeri na nacionalna i politička pitanja. Ključni problemi koje građani ističu su: rast cijena 18,4%, nezaposlenost (15,1%, depopopulaciju i odlazak mladih 15,1% i korupciju i kriminal (13,2%). Usko povezan problem sa rastom cijena je loš položaj radnika i niske plate (11,2%). Političku ugroženost Republike Srpska samo 8,1% smatra važnim problemom, dok ga aktuelna vlast stavlja u vrh prioriteta. Od ostalih problema vidno mjesto imaju loš obrazovni sistem (5,5%), nizak nivo kvaliteta zdravstvenih usluga (5,0%) i cenzura i politički pritisci na medije (4,1%).

Populacija žena naglašeno izdvaja kao ključne probleme rast cijena (19,19%) i nezaposlenost (16,6%), dok muški naglašavaju depopulaciju i odlazak mladih (16,45%) i korupciju i kriminal (14,45%). Mladi od 18 do 36 godina naglašavaju rast cijena (20,31%), a populacija iznad 65 godina političku ugroženost RS  (9,61%). Penzioneri takođe naglašavaju političku ugroženost RS (9,44%), kao i nizak nivo i kvalitet zdravstvenih usluga (6,02%).

Relativno visok procenat (53,9%) građana podržava proteste protiv stanja u društvu kao oblik vaninstitucionalne borbe, dok 29,9% ne podržava.

Dakle, građani su za promjene, čak i radikalnije, ali na tom putu su ključne prepreke još uvijek jaka organizacija SNSD-a sa snažnim koalicionim kapacitetom i potreba da se opozicija vidljivije predstavi kao kredibilna alternativa, a ne samo kritičar stanja.

(Analiza će se nastaviti sa procjenom izbornih rezultata)

ISTOK