Masovniji uzgoj gatačkog govečeta uz pomoć nauke
Da su entuzijazam, struka i nauka savršen trojac u postizanju ciljeva, dokaz je misija očuvanja gatačkog govečeta zahvaljujući kojoj je za kratko vrijeme povećana brojnost grla na hercegovačkim pašnjacima, porasla popularnost pasmine, ali i cijena, a s ciljem masovnijeg uzgoja uskoro će biti moguće vještačko osjemenjavanje krava.
U proteklom periodu analizirana je krv na stotine goveda kako bi se utvrdilo koje jedinke zaista nose gene ove plemenite rase, a pozitivan rezultat uzgajivačima je donosio podsticaje iz republičke i opštinske kase. Podrška nadležnih motivisala je poljoprivrednike da se ponovo okreću uzgoju gatačkog govečeta, a bitnost očuvanja i širenja ove autohtone vrste je prepoznao i Veterinarsko-stočarski centar iz Banjaluke koji je s ciljem vještačkog osjemenjavanja otkupio dva mlada bika, kod čijih su roditelja utvrđeni čisti geni.
Direktor Veterinarsko-stočarskog centra Stojan Marinković kaže za “Glas” da su bikovi još mladi, a čim postanu polno zreli, biće testirani i istrenirani za uzimanje sjemena vještačkim putem nakon čega će genetski materijal biti deponovan farmerima sa područja Hercegovine koji planiraju proširenje proizvodnje.
– Nadam se da ćemo na ovaj način oplemeniti postojeći stočni fond sivog gatačkog govečeta, čije je meso i mlijeko ekstra kvaliteta. Postoji potreba za većim brojem krava te pasmine jer se od njihovog mlijeka pravi sir, koji je brendiran i ima tržište. Vještačkim osjemenjavanjem zaokružiće se ciklus i neće biti sumnje u porijeklo goveda – pojasnio je Marinković i dodao da će cijena sjemena biti simbolična.
Naučni saradnik u Institutu za genetičke resurse Jelena Nikitović ističe da je očuvanje genetičkih resursa zalog za budućnost Srpske te da je vještačka eksploatacija sjemena bikova nastavak priče koja je počela 2020. godine.
– Vještačka eksploatacija sjemena bikova doprinijeće lakšoj oplodnji i proširenju vrste. Na terenu imamo situaciju da je bik iz jednog sela, a junice i krave iz drugog, trećeg, petog, zbog čega je životinje potrebno transportovati desetinama kilometara zarad oplodnje koja može, a ne mora uspjeti. Kada ova priča zaživi, Centar će iz Banjaluke moći poslati, na primjer, 150 doza genetskog sjemena kojim se za dan, dva može oploditi pola krava u Gacku – pojasnila je Nikitovićeva.
Ona je dodala da će proces genotipizacije trajati godinama jer na terenu konstantno ima podmlatka koji se mora ispitivati.
– Gatačko goveče je zaštitni znak opštine i cijele Hercegovine. Spasti nešto od izumiranja, u ovom slučaju autohtonu rasu koja decenijama hrani i školuje djecu Hercegovine, je velika stvar za sve, posebno nas naučne radnike – dodala je Nikitovićeva.
Predsjednik Udruženja uzgajivača gatačkog govečeta Dušan Andrijašević ističe da u zadnjih godinu dana postoji velika pomama za gatačkim grlima.
– Zovu zainteresovani kupci iz Srbije, Hrvatske, Crne Gore i raznih krajeva BiH. Vlasnici restorana na svom meniju žele meso autohtonih sorti, neki čak žele da otkupe i veće količine, ali kapaciteti naše proizvodnje za sada su nedovoljni. Rast potražnje podigao je i cijenu. Steone junice ili mlađe krave prve klase ranije su koštale od 3.000 do 3.500 KM, a u zadnje vrijeme između 4.500 i 5.000, na opštu radost uzgajivača. Telad za klanicu prodaju se za 10 KM po kilogramu žive vage – naglasio je Andrijašević.
Ukrštanje
Dušan Andrijašević ističe da je gatačko goveče dovedeno do izumiranja, između ostalog iz razloga što je ranije korišćeno vještačko sjeme koje nije bilo od autohtonih bikova.
– Kada se krene sa ukrštanjem, sve brzo završi kako ne treba. Nadamo se da će populacija ove autohtone vrste u budućnosti vrlo brzo skočiti i postati stabilna. Na terenu sada ima oko 2.000 grla, a raste i broj uzgajivača. Udruženje okuplja 33 člana – kazao je Andrijašević.
Glas Srpske
