Kako Španija rješava problem “viška” zelene energije

Ravnice autonomne zajednice Kastilja-La Manče u središnjoj Španiji, nekad su bile poznate po vjetrenjačama.

Danas su ih zamijenili vjetrogeneratori, mnogo upečatljiviji na horizontu oblasti nedaleko od Madrida.

Pejzažem dominira 28 ogromnih vjetrogeneratora vjetroparka Sijere del Romerala, smještenih na brdima nedaleko od istorijskog grada Toleda.

Vjetropark, kojim upravlja španska firma Iberdrola (Iberdrola), u posljednjih pet godina doprinio je ubrzanoj proizvodnji obnovljive energije u Španiji.

Kapacitet vjetroelektrana, koje koriste kinetičku energiju vjetra, glavnog izvora obnovljive energije posljednjih godina, udvostručio se od 2008, dok je u istom periodu kapacitet solarnih elektrana porastao osam puta.

Poslije Švedske, Španija ima najveću infrastrukturu obnovljive energije u Evropskoj uniji (EU).

Pedro Sančez, predsjednik vlade iz Španske socijalističke radničke partije, nedavno je rekao da je njegova zemlja „pokretačka snaga energetske tranzicije na globalnom nivou”.

Procvat je počeo 2018. godine, ubrzo nakon dolaska na vlast Sančezove vlade, koja je uklonila regulatorne prepreke i uvela subvencije za proizvodnju energije iz obnovljivih izvora.

Pandemija kovida-19 dodatno je sve ubrzala.

„Korona virus je imao veoma pozitivan uticaj na naš sektor”, kaže Hoze Donoso, direktor španskog Udruženja za solarnu fotonaponsku energiju (UNEF), koje zastupa sektor solarnih panela.

„Ljudi su štedjeli novac, imali vremena da razmisle šta da rade sa njim, a mnogi od njih su odlučili da je bolje uložiti u krov nego u banku.”

U međuvremenu, vlada je postavila nove ambiciozne ciljeve, među kojima i da se do 2030. godine 81 odsto potrošnje električne energije obezbjeđuje iz obnovljivih izvora.

Međutim, ovaj pozitivan trend izazvao je zabrinutost u elektroenergetskoj industriji zbog neravnoteže između ponude i potražnje.

Povremeno se javlja i višak električne energije.

Iako se španska ekonomija oporavila od pandemijske krize i bilježi brži rast od svih drugih velikih ekonomija EU, potrošnja električne energije je posljednjih godina u padu.

Prošle godine je potrošnja električne energije bila čak ispod nivoa tokom pandemije 2020, a najniža još od 2003. godine.

„Do 2005. smo vidjeli da kada je bruto domaći proizvod (BDP) rastao, potrošnja električne energije je rasla više od BDP-a”, kaže Migel de la Tore Rodrigez, direktor odjeljenja za razvoj sistema u kompaniji Red Eléctrica de España (REE) koja upravlja nacionalnom elektromrežom Španije.

„Nedavno smo vidjeli da je potražnja porasla manje od BDP-a, što znači da se smanjuje energetska intenzivnost, to jest, odnos između potrošnje i ekonomske aktivnosti”, kaže on.

Postoji nekoliko razloga za nedavni pad potražnje.

Jedan od njih je energetska kriza izazvana ruskom invazijom na Ukrajinu 2022. godine, zbog čega su preduzeća i domaćinstva širom Evrope smanjili potrošnju.

Takođe, energetska efikasnost je unapređena.

Povećana upotreba obnovljive energije dodatno je doprinijela smanjenoj potrošnji električne energije u nacionalnoj mreži.

Rodrigez kaže da tokom dana, kada je proizvodnja solarne energije posebno velika, može doći do poremećaja ravnoteže ponude i tražnje, što utiče na cijene.

„Pošto elektroenergetski sistem uvijek mora da bude uravnotežen – potražnja mora da bude jednaka proizvodnji, a to znači da tokom tih sati ima viška proizvodnje”, kaže on.

„To je dovelo do pada cijena, posebno tokom određenih sati, kada su cijene bile na nuli ili čak u minusu.”

Iako tako niske cijene pogoduju potrošačima, one potencijalno predstavljaju problem u pogledu privlačenja ulaganja u industriju.

„Zbog toga bi investitori mogli teže da se odlučuju da povećaju ulaganja u proizvodnju električne energije iz obnovljivih izvora”, kaže Sara Picinato, stručnjakinja za obnovljive izvore energije u organizaciji Greenpeace Spain.

„To može da bude usko grlo energetske tranzicije.”

Zabrinutost zbog viška električne energije u Španiji pokrenula je rasprave o potrebi da se ubrza „elektrifikacija” privrede, što podrazumijeva postepeno ukidanje fosilnih goriva.

Sančezova vlada postavila je cilj da do 2030. godine 34 odsto privrede pređe na električnu energiju.

„Ovaj proces se odvija sporo i moramo da ga ubrzamo”, kaže Hoze Donoso iz UNEF-a.

„Struja je najjeftiniji i najkonkurentniji način za proizvodnju čiste energije. Potrebni su nam pogoni i objekti koji koriste struju umjesto fosilnih goriva.”

Potpuni prelazak na električnu energiju smatra se nerealnim, jer će tranzicija biti teška za pojedine važne sektore kao što su hemijska i metalska industrija.

Međutim, Donoso i mnogi drugi smatraju da postoje mogućnosti za bržu elektrifikaciju.

Na primjer, Španija zaostaje za mnogim evropskim zemljama u pogledu ugradnje toplotnih pumpi u domovima i upotrebe električnih automobila, koji čine samo oko šest odsto vozila u zemlji.

Picinato je saglasna da je elektrifikacija ključna, ali kaže da postoje i drugi načini rješavanja problema ponude i potražnje.

Među njima su brži tempo ukidanja nuklearne energije i povećanje kapaciteta za skladištenje energije.

„Da bismo obezbijedili potrebnu fleksibilnost, koja omogućava bolje balansiranje proizvodnje i tražnje tokom dana i tokom noći, moramo da angažujemo više ljudi i više industrija u upravljanju potražnjom električne energije”, kaže.ona, prenosi Bankar.me sa portala BBC na srpskom.