Aleksandar Savanović: Demografija i patriotizam

Ovih dana relativno nezapaženo prošla je vijest da Lana Pudar odlazi na studije i daljnje sportsko usavršavanje u SAD. Sjajnoj Lani želimo svu sreću u Americi. Ali taj događaj simbol je mnogo crnje stvarnosti koja ostaje ovdje na našim prostorima. Naime, odavde uistinu bježi svako ko može. Pokazuje se tačnom stara mudrost: što patriote više brane svoju zemlju i narod to je ta zemlja sve praznija a naroda sve manje.

Egzodus

Podaci su uistinu stravični i govore o egzodusu biblijskih razmjera. Srbija, npr, godišnje gubi 1% stanovništva. Prema procjenama IMF do 2050 ostaće bez 18% stanovnika i četvrta je na svijetu po stopi smanjenja populacije. Prije par dana UN su izbacile zastrašujuću prognozu: BiH će u ovom vijeku izgubiti 56% a Srbija 45% stanovništva. Prema zvaničnim podacima Srbiju je 2022. godine napustilo 52 049 ljudi, što je 4337 mjesečno ili 145 dnevno. Svakog sata iz Srbije ode 6 ljudi. U Srbiji se 1985. godine, u doba mrske nam “antisrspke” Jugoslavije upisalo 245 000 đaka prvaka. Pod “patriotskom” vlašću 2023. upisalo se 65 000. Stanje u BH je još gore. U Republici Srpskoj je 2023. godine upisano 30 000 đaka manje nego 2010. Godišenje se od 2002. do 2022. broj upisanih učenika smanjivao po stopi od 1500 godišnje. Zatvoreno je više od 80 škola i ugašeno 900 odjeljenja. Ako iseljavanju, o kome u BH nemamo zvanične podatke, dodamo podatke o priraštaju jasno je šta nam se događa. U poslednjih 20 godina RS je, samo po osnovu priraštaja, izgubila 90 000 stanovnika.

Da stvar bude još gora odlaze uglavnom mladi. Udio stanovništva do 14 godina u RS je tek 13.4%, dok je udio onih sa 65+ godina 23%. Srbija je prva u Evropi po broju mladih ljudi koji žele da napuste svoju zemlju:  šokantnih 75% mladih želi da ode.

Jasno je šta ovo znači – npr za ekonomiju zemlje. Ali ne samo za ekonomiju. Mi već vidimo, na ulicama svojih gradova, da, koristeći blagodeti globalizacije, našu ispražnjenu zemlju popunjavaju drugi.

“Ekonomski Tigar”

Kao glavni uzrok ove katastrofe najčešće se navodi ekonomija. I u tome naravno ima osnova. Unatoč tradicionalnoj sklonosti balkanskih naroda da se busaju u prsa, misle o sebi kao najpametnijim na planeti, pravednicima koji samo nemaju sreće, ili su se svi urotili protiv njih, stvarnost kaže sledeće. BiH i Srbija su među najsiromašnijim državama Evrope, a Srbi i Bošnjaci su, uz Albance i Makedonce najsiromašniji narodi Evrope. O tome najbolje svjedoče AIC podaci o stvarnoj individualnoj potrošnji. BiH je sa 44% prosjeka EU na pretposlednjem mjestu (iza je samo Albanija sa 42%), a ni Srbija nije puno bolja sa 54%.

Ljekar u Srbiji ima 700 evra manju platu od medicinske sestre u Rumuniji. Moja prijateljica, doktor specijalista hirurgije, mi kaže da ljekar njenog ranga u susjednoj nam Hrvatskoj zarađuje tri do četri puta veću platu nego što je njena na UKC BL. Logična posledica toga je da medicinari odlaze. Prema podacima Agencije za posredovanje u 2023. samo u Njemačku je otišlo 400 medicinskih radnika (radnika sa završenom srednjom medicinskom školom), 2022. taj broj je bio 533., a 2021. otišlo je 487 medicinara. A ovo su podaci samo jedne organizacije za posredovanje u zapošljavanju. Slična situacija je i sa ljekarima. Prema podacima WTO BiH je na pretposlednjem mjestu (iza Albanije) i ima 162 ljekara na 100 000 stanovnika, dok je evropski prosjek 362. Slična situacija je i u drugim oblastima.

Situacija je naročito pogoršana inflatornim udarima (i odsustvom adekvatnih mjera naših vlasti) nakon pandemije korone i rata u Ukrajini koji su dodatno srozali standard ovdašnjeg stanovništva u odnosu na evropske zemlje.

“Normalna država”

Ipak, ova egzodus-tragedija koja nam se događa nije samo stvar novca. Kada svoje studente pitam zašto odlaze, vrlo rijetko kao glavni razlog navode novac. Većina njih kaže nešto tipa “želim da živim u normalnoj državi”. Zapitajmo se na trenutak šta je to normalna država. Zapravo ništa specijalno niti revolucionarno, što tek treba otkriti ili čije uspostavljanje traži neku spektakularnu pamet. Pametniji narodi od nas su to davno objasnili, koncipirali i primjenili. Međutim, to je upravo ono što naše vlasti žele da izbjegnu.

Naše vlade stalno donose razne “demografske politike” i “strategije” koje međutim ostaju bez ikakvog efekta. Razlog je prozaičan: one se ne bave suštinom problema – zapravo, te strategije upravo služe da se suština problema zamaskira. No mi lako možemo vidjeti o čemu se radi kada pogledamo smjer migracija: naši ljudi uglavnom (procentualno više od 90%) idu u zemlje Evrope i u SAD. Malo ko ide u Kinu ili u arapske zemlje, premda su one ekonomski an pari sa Zapadom, a niko ne ide u toliko voljenu majku Rusiju. U zemljama mrskog nam “Zapada” (EU, Švajcarska, Norveška, USA, Kanada, Australija, Novi Zeland) živi oko 2 miliona Srba. U Rusiji samo 2 517 – manje nego recimo u Portugalu gdje ih je 3 500.

Zašto je to tako? Šta te države imaju što toliko privlači naše ljude? Vidimo da to nije samo novac jer trenutno postoje jednako bogati djelovi planete, a i oni koji su u većem razvojnom zamahu od Zapada. Ono što te države izdvaja i šta mladi ljudi misle pod pojmom „normalna država“ su opštepoznate i banalne stvari: vladavina prava i pravna država, individualne građanske slobode i slične trivijalnosti. Naši ljudi koji odlaze, ne žele, recimo, ujedinjenje sa BRIKS-om i sličnim dalekim političkim fatamorganama, već žele da budu dio Evrope i Evropske Unije. Oni takođe žele zemlju u kojoj uspjeh zavisi od personalnih kvaliteta i angažmana, a ne od puke partijske pripadnosti. Kako neko, ko ne želi da bude član partije, može ostati u zemlji u kojoj Predsjednik Republike otvoreno kaže: „džaba vam diploma – ako hoćete nešto da napravite u životu morate ući u politiku“. Teško je ostati u zemlji u kojoj ministar finansija Siniša Mali plagira doktorat i bude nagrađen ne smjenom – već novim mandatom. U kojoj tužilac koji je neuspješno vodio slučaj „Jovanjica“ odjednom kupi dva stana u Beogradu na vodi. Još teže je ostati u zemlji u kojoj sin medijskog tajkuna pregazi djevojčicu na semaforu i za to dobije nanogicu. A partijski funkcioner ubije ženu na naplatnoj rampi sa koje volšebno nestane snimak. Teško je ostati u zemlji u kojoj je svako pošteno sticanje kompetencija obesmišljeno. Na privatnim fakultetima u Srbiji je u prethodnih deset godina više ljudi odbranilo doktorsku disertaciju nego na Beogradskom univerzitetu u prethodnih sto godina.

Pored klijentelizma, nepotizma i sličnih kancerogenih pojava korupcija je naravno jedan od glavnih razloga zašto se ovdje sabotira pravna država. Srbija i BiH su već decenijama evropski lideri po indexu korupcije. Svjetska banka je utvrdila da je nivo korupcije u Srbiji 30%. Po indeksu organizovanog kriminala Srbija je prva u regionu a treća u Evropi. Sve to drastično utiče na demografiju: teško je gledati pljačku RS od strane Serdarova, Viadukta i sličnih međunarodnih hohštaplera i njihovih domaćih pomagača a ostati u zemlji. Zamislimo samo koliko se Lana Pudar moglo isfinansirati ovim milionima koji su otišli Serdarovu i Viaductu. No čak i manji problem je tu novac: problem je sama činjenica da je tako nešto moguće nekažnjeno raditi u jednoj državi.

Teško je takođe ostati u zemlji permanentne političke krize, nestabilnosti i nesigurnosti. U kojoj se stalno bavimo tzv “predpolitičkim” pitanjima – temama iz domena ustavnosti i konstitutivnosti. U kojoj se konstantno bakćemo se apsurnim pitanjima ko je napustio vjeru predaka a ko je započeo rat. Za one koji ne žele da se valjaju u blatu jeftinog patriotizma i nemaju stomak da učestvuju u tom svinjcu političkog rijalitija jedino rješenje je da odu. Neko je dobro rekao: “nakon incidenta u Černobilu evakuisano je 300 000 ljudi. Nakon dolaska SNS na vlast Srbiju je napustilo tri puta toliko. Zaključak: radikalizacija je opasnija od radijacije.”

Nedavno je Buka objavila vrlo poučan podkast sa jednim mojim bivšim, inače vrlo dobrim studentom, koji se dao put Amerike (https://6yka.com/podcast/mladi-politikolog-otisao-iz-bih-i-prihvatio-se-tacne-u-americi-ovdje-mi-se-sve-zgadilo-mlatimo-praznu-slamu/) i u njemu je jasno sažeto o čemu se radi. U suštini, stvar se, pored naravno prihoda, svodi na ekonomsku i pravnu sigurnost i političke i socijalne slobode. Dakle – upravo sve ono što naše vlasti uporno ignorišu i pokušavaju suzbiti – npr. time što sabotiraju EU put zemlje. Umjesto što u pravilnim vremenskim intervalima pišu besmislene “strategije demografskog razvoja” i slična mrtva slova na papiru, naše vlasti bi mnogo bolje uradile na rješavanju problema egzodusa tako što bi istinski prionule na posao EU integracija i svega onog što to sa sobom donosi. Naročito bi pozitivno djelovalo na suzbijanju egzodusa “poglavlje 23” – ono koje se odnosi na korupciju, vladavinu prava i slične neugodnosti.

BUKA